2016-Yil türkiyediki Uyghur dewasi üchün qandaq bir yil boldi?

Türkiye büyük birlik partiyesi re'isi mustafa destichi xitay elchisi yü xongyang bilen bille

Türkiye burundin tartip Uyghurlar panahliq tilep kéliwatqan döletlerdin biri. 1949-Yili kommunist xitay hakimiyiti Uyghur diyarini igiligendin kéyin eyni zamandiki birleshme hökümetning mu'awin re'isi memet'imin bughra, bash katipi eysa yüsüp aliptikinler türkiyege kélip Uyghur dewasini dunyagha anglitishqa bashlighan. Kéyinche asta-asta türkiye Uyghur dewasining merkezliridin birige aylan'ghan. Türk xelqi Uyghurlarni qérindash dep qarighachqa, her da'im Uyghur dewasigha ige chiqqan. Undaqta 2016-yili türkiyediki Uyghur dewasi üchün qandaq bir yil boldi? türkiye-xitay munasiwiti üchünchu? Uyghurlar 2017-yilidin némilerni kütidu?

Bu heqte köz qarishini igilesh üchün türkiye istratégiyelik chüshenche instituti mutexessisi doktor erkin ekrem we sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq teshkilati re'isi hidayetulla oghuzxan ependiler bilen söhbet élip barduq.

Doktor erkin ekrem ependi 2016-yilining türkiye üchün qéyin bir yil bolghanliqini, yawropa döletliri we amérika bilen bolghan munasiwitining yirikleshkenlikini, dölet ichide p k k térror teshkilati, we fethullah térrorchiliri bilen küresh qilghanliqini, bundaq bir weziyette türkiyening 2015-yilining axiridin bashlap xitay bilen munasiwitini yaxshilash siyasiti élip barghanliqini, 2016-yilining xitay bilen bolghan munasiwitini rawan qilish yili bolghanliqini ilgiri sürdi.

Ziyaritimizni qobul qilghan sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyiti re'isi hidayetulla oghuzxan ependi, 2016-yilining türkiyediki sherqiy türkistan dewasi üchün élip éytqanda qarangghu bir yil bolghanliqini, türkiyediki sherqiy türkistan ammiwi teshkilatlirining 2017-yili qandaq bolar dégen teshwishke chüshkenlikini bayan qildi. U, 2016-yilida xitayning türkiyege bésim ishlitishi bilen Uyghurlarning diniy ölimasi, diniy zat abduqadir yapchanning tutup kétilgenlikini bayan qildi. Ötken hepte sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyiti re'isi abdulhekimxan mexsumning tuyuqsiz alemdin ötkenlikini, buning sherqiy türkistan dewasi üchün zor bir yoqitish bolghanliqini ilgiri sürdi.

Doktor erkin ekrem ependi, türkiye bilen xitay otturisidiki munasiwetning tereqqiy qilishigha egiship, xitayning 2016-yili türkiyege 17 kishilik bir tizimlik sun'ghanliqini, buning birinchisining abduqadir yapchan ikenlikini, yapchan qatarida 4-6 kishining tutup kétilgenlikini ilgiri sürdi. Doktor erkin ekrem ependi xitay hökümitining bu kishilerni telep qiliwatqanliqini, türkiye xelq'ara qanunlargha qol qoyghan bolghachqa qayturup bermeydighanliqini, bularning qandaq bolidighanliqining 2017-yilida éniq bolidighanliqini ilgiri sürdi.

Hidayetulla oghuzxan ependi allahtin sherqiy türkistan dewasining 2017-yilida yaxshi bolushini tileydighanliqini, türkiyede her sahediki, oxshimaydighan siyasiy köz qarashtiki kishilerning sherqiy türkistanliqlargha hésdashliq qilidighanliqini, türkiyediki ammiwi teshkilatlarning qollap-quwwetlishining üzülüp qalmay dawamlishiwatqanliqini, 2017-yilida türkiyede sherqiy türkistan dawasining qayta janlinidighanliqini ilgiri sürdi.

Bezi mutexessisler süriye we iraqtiki ichki urush axirlashsa türkiyening gherb elliri bilen bolghan munasiwitining yaxshilinidighanliqini, türkiye hökümitining Uyghur dewasini qollashni dawamlashturidighanliqini ilgiri sürmekte.