Amérika bashliq gherbning Uyghurlarni qollishi térrorizmni qollighanliqmu?

Jaw lijyen gherbning qollishigha érishken dunya Uyghur qurultiyini “Térrorizm we bölgünchilik” ke baghlap eyiblidi.

Xitay uchur wasitiliridiki melumatlardin ayan bolushiche, 15-aprél béyjingda ötküzülgen muxbirlarni kütüwélish yighinigha xitay tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi jaw lijyen riyasetchilik qilghan.

Bir muxbir mundaq so'al qoyidu: “Awstraliye puqralar partiyesi ‛awstraliyeliklerning agahlandurush mulazimiti‚ atliq partiye zhurnilida ‛shinjang: yawro-asiya merkizi belwéghidiki xitayning gherbiy chégrasi‚ namliq 8 parche alahide doklatini arqa arqidin élan qilip, amérika qatarliq gherb döletlirining jughrapiyelik siyasiy meqsetni chiqish qilghan halda shinjangdiki bölgünchilik we térrorluq heriketlirini qollap kelgenlikini etrapliq pash qildi. Sizning buninggha qarita bahayingiz qandaq?”

Xitay tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi jaw lijyen muxbirning so'aligha mundaq jawab béridu: “Bu birqanche doklatqa menmu diqqet qildim. Doklat intayin yaxshi yézilghan. Doklatta körsitilishiche, soghuq munasiwetler urushidin kéyin amérika bashliq gherb döletliri ‛shinjang qartisini‚ni oynap, shinjangdiki bölgünchilik we térrorizmni qollap shinjangning muqimliqigha buzghunchiliq qilishqa bashlighan. 2003-Yili amérika merkizi axbarat idarisi eger amérika kelgüside xitay bilen krizisqa yaki toqunushqa duch kelse, ‛Uyghur qartisi‚ni bésim peyda qilishning wasitisi süpitide tallap oynashni chetke qaqmasliq teklipini bergen. 2004-Yilidin buyan, amérika döletlik démokratiyeni ilgiri sürüsh fondi jem'iyiti ‛dunya Uyghur qurultiyi‚ qatarliq ‛sherqiy türkistanchi‚ küchlerni 8 milyon 760 ming dollar meblegh bilen teminlidi. Yuqirida tilgha élin'ghan amillarning türtkisi bilen esebiylik idiyeliri shinjangda tiz sür'ette tarqilishqa bashlidi, térroristlar shinjanggha kirdi, ‛sherqiy türkistanchilar‚ térrorluq hujumlirigha qutratti, pilanlidi we qozghidi, buning bilen nurghunlighan bextsiz xelq talapetke uchridi, shinjangning muqimliqi éghir derijide weyran qilindi.”

Xitay bayanatchisi jaw lijyen sözini dawamlashturup yene mundaq dégen: “Doklatta yene ashkarilinishiche, amérika hem gherb elliri axbarat organliri we junggogha qarshi küchlerni heriketlendürüp, chet'eldiki Uyghur teshkilatliridin paydilinip atalmish ‛yighiwélish lagérliri‚, ‛mejburiy emgek‚, ‛irqiy qirghinchiliq‚ qatarliq alemshumul ighwa hem ösek sözlerni oydurup chiqarghan, atalmish aqillar ambiri, ölimalar we asasiy éqimdiki taratqularni berpa qilip yalghan uchurlarni keng tarqitip, saxtiliqning baziri bolghan mukemmel bir ighwa zenjirini shekillendürgen. Ular shinjang musulmanliri musteqilliqni qollaydu, ‛sherqiy türkistanchilar‚ tinchliqni qoghlishidu, shinjangda kishilik hoquq depsendichiliki qilmishliri mewjut dégen 3 yalghan hadisini yasap chiqip, shinjangni qalaymiqan qilishqa bihude urunup, shinjang arqiliq junggoni tizginlimekchi bolghan.”

Jaw lijyen sözide yene shularni tilgha alidu: “Heqiqet haman ashkara bolidu. Amérika we gherbning ighwaliri junggoni weyran qilishni meqset qilghan. Emma bu ighwalar amérikining junggo xelqining qelbidiki obrazini weyran qildi. Bu ighwalar yene junggo xelqining téximu ittipaqlishishigha, amérika we gherb elliridiki bir qisim kishilerning heqiqiy epti-beshirisini téximu roshen körüwélishigha türtke boldi.”

Xitay tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi jaw lijyen sözining xatimisini amérika we gherb döletlirining shinjangning muqimliqini buzush niyitining emelge ashmaydighanliqini tekitlesh bilen axirlashturghan.

Biz xitay tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi jaw lijyenning bu pikirlirige d u q ning qandaq pozitsiyede bolidighanliqini bilish üchün d u q ning mu'awin re'isi perhat muhemmdi we qurultay bayanatchisi dilshat réshit ependilerni ziyaret qilduq.

Dilshat réshit ependining qarishiche, xelq'ara jem'iyet, hetta xitayning öz xelqimu nöwette xitay hakimiyitining teshwiqatlirigha ishenmeydighan bir weziyette bolup, hem xelq'araning hem öz xelqining ishenchini qolgha keltürüsh üchün xitay kommunist hakimiyiti hazir chet'elliklerning qelimige tayinishqa mejbur bir halgha chüshüp qalghan.

D u q mu'awin re'isi perhat muhemmidi ependining bayan qilishiche, d u q ning xelq'arada barghanséri tonulushi we étirap qilishqa érishishige egiship xitay hakimiyitining uninggha qarshi hujumlirimu hessilep éship barmaqtiken.

Jaw lijyen tilgha alghan we maxtighan “Shinjang: yawro-asiya merkizi belwéghidiki xitayning gherbiy chégrasi” namliq 8 qisim, 40 betlik doklat heqqidiki izdinishlirimizdin melum bolghan netije shuki, bu doklat 2020-yili noyabirdin bashlap merkizi awstraliyening wiktoriye shehiride bolghan “Puqralar partiyesi” ning “Awstraliyeliklerning agahlandurush mulazimiti” namliq zhurnilida élan qilinishqa bashlighan. Axirqi qismi bu yil aprélning 10-küni élan qilin'ghan.

Kishini ejeblendüridighini, “Puqralar partiyesi” awstraliyening hakimiyet qatlimidiki 7 partiye qataridin orun alalmighan bir partiye iken. Mezkur doklatni hazirlighan melissa harrison bilen rachel do'uglas héchqandaq unwani yaki netijisi melum bolmighan shexsler iken. Bu hal kishide gherb démokratik döletlirini eyiblep xitayni maxtaydighan mezkur doklatning hazirlinish arqa körünüshi toghrisida kishide shübhe peyda qilidu.