Шинхуа агентлиқиниң ши җинпиң һәққидики хәвәр сәвәблик җазалиниши хәлқарада инкас қозғиди

Өткән һәптә ечилған хитайниң икки йиғини мәзгилидә, хитай һөкүмәт таратқулиридин шинхуа агентлиқи тәһририниң сәвәнлики сәвәблик берилгән“ши җинпиң ахирқи рәһбәр” сәрләвһәлик хәвәр хәлқарада вә хитайдики иҗтимаий таратқуларда муназирә қозғиған иди. 16 - Март чаршәнбә күни хәлқара таратқуларда йәнә бу хәвәрни тәһрирлигән тәһрир вә мухбирниң җазаланғанлиқи һәққидә хәвәр - инкаслар берилди.

Хитайниң шинхуа агентлиқиниң 13 - март күнидики санида “хитайниң әң ахирқи рәһбири ши җинпиң” дегән сөзләр бесилип бир саәттин кейин шинхуа агентлиқи җиддий уқтуруш чиқирип, тәһрирниң хаталиқи сәвәбидин “ши җинпиң хитайниң әң али рәһбири” дегән сөзниң “хитайниң әң ахирқи рәһбири ши җинпиң” дигәнгә өзгирип қалғанлиқини изаһлиған вә әслидики хәвәр еливетилгән иди.

Сингапорда чиқидиған “бирләшмә сәһәр гезит” ниң хәвиридә дейилишичә, 15 - март чаршәнбә күни шинхуа агентлиқи җиддий йиғин чақирип, мәзкур хәвәрни тәһрирлигән 48 яшлиқ ли кәй исимлик тәһрирниң “хизмитидин қалдуруш, хитай компартийисиниң кандидат әзалиқ салаһийитини еливетиш” қисмитигә йолуққанлиқи хәвәр қилинди. Сингапор “бирләшмә сәһәр гезити” ниң хәвиридә йәнә өткән һәптә өзини өлтүрүвалған шинхуа агентлиқиниң мухбири һәққидиму тохтилип, шинхуа агентлиқиниң мухбири хуаң шавнән хитайниң исландийидә турушлуқ мухбири икәнлики, униң икки йиғин мәзгилидә хитайға қайтип келип 11 - март җүмә күни өйи җайлашқан бинадин өзини ташлап өлүвалғанлиқи, сақчи тәрәп тәкшүрүш докладида мәзкур мухбир “еғир чүшкүнлүк кесилигә гирипдар болған” дегән хуласини чиқарғанлиқи хәвәр қилнди. Хитайниң икки йиғини мәзгилидә йүз бәргән бу вәқәләр чәтәлләрдики хитай демократлири тор бекәтлири вә таратқуларниң муназирә темисиға айланди. Бошүн ториниң 15 - ,16 - марттики санлирида “ши җинпиң хитайниң әң ахирқи рәһбири дегән хәвәр шинхуа агентлиқиға палакәт әкәлди”, “ шинхуа агентлиқи кәч - күз мәзгилигә қәдәм қойди, ши җинпиң әң ахирқи рәһбәр дегән хәвәрниң тәһрири җазаланди, мәзкур агентлиқиниң мухбири бинадин сәкрәп өлүвалди” сәрләвһәлик мақалиләр бесилди. Хитайдики иҗтимаий таратқулардиму мәзкур хәвәр вә хәвәргә четишлиқ мухбир, тәһрирләрниң ақивити һәққидә инкаслар көпәйди.

Хоңкоңда чиқидиған “алма гезити” ниң бу һәқтики хәвиридә, “чәтәл таратқулирида рәис ши җинпиң хитайдики хәвәр - ахбарат органлирини тәртипкә салидиғанлиқи һәққидә хәвәрләр тарқалған мәзгилдә хитай компартийисиниң ахбарат оргини болған шинхуа агентлиқида бундақ хаталиқниң йүз бериши, әқилгә сиғмайдиған хаталиқ болди” дегән сөзләр йезилди.

Америка авазидиму хитай вәзийәт анализчилириниң “хитайда компартийә һөкүмитиниң авази болған шнхуа агентлиқиниң хәвәрлири адәттә нәччә басқучлуқ қаттиқ тәкшүрүштин өтиду, болупму хитай рәһбәрлиригә мунасивәтлик хәвәрләрдә әң кичик хаталиқларниң йүз беришиму еғир сиясий мәсилә қатарида бир тәрәп қилиниду, бундақ шараитта бу хил хаталиққа йол қоюлуши кишини ойландуриду” дегән сөзлири нәқил елинған.

Өз кимликини ашкарилимаслиқ шәрти билән радийомиз гуаңдуң бөлүминиң зияритини қобул қилған хитайдики бир мухбир шинхуа агентлиқиниң мәзкур хәвирини тәһрирлигән тәһриргә көрүлгән чарә һәққидә тохтилип,“мениңчә, тәһриргә берилгән хизмитидин қалдуруш җазасини йеник болуп қапту дейишкә болиду. Дөлитимизниң шараитида бу хәвәрдики хаталиқни тәһрир вә коррикторларниң адәттики тинчлиқ хаталиқи дейишкә болмайду. Чүнки хәтни хата йезип қоюш айрим мәсилә. Әмма бу хәвәр сиясий җәһәттә зор тәсир пәйда қилған хаталиқ һесаблиниду. Дөләт рәһбириниң исимлири адәттә типик сиясий мәсилә, чоң мәсилә һесаблиниду” деди.

Мәлум болушичә, хитай тәшвиқат министирлиқиниң бәлгилимисидә, хитай рәһбәрлиригә аит хәвәр вә рәсимләргә қаттиқ тәләп қоюлидиған болуп, колликтип чүшкән рәсимләрдә рәһбәрләрниң исимлики униң әмәл - дәриҗисиниң чоң - кичиклигигә қарап рәт бойичә тизилиши, һөкүмәт әмәлдарлириниң исми вә әмилидә хаталиқ болмаслиқи, бундақ хаталиқни өткүзгән мухбир вә тәһрирләрниң мәсулийити сүрүштүрүлүп бир тәрәп қилинидиған” лиқи алаһидә әскәртилгән.

Чәтәлләрдики хитай вәзийәт анализчилиридин “бейҗиң баһари” журнилиниң баш муһәррири ху пиң әпәнди зияритимизни қобул қилип өз қаришини оттуриға қойди.

Ху пиң әпәнди сөзидә “нөвәттики хитай рәиси ши җинпиң өз һакимийитини мустәһкәмләш үчүн, рәқиплиригә ниспәтән “парихорлуққа қаттиқ зәрбә бериш”, “партийә истилини түзәш” қатарлиқ намларда қаттиқ тәдбир қоллиниватқан мәзгилдә, хитай рәһбәрлик қатлими ичидә ши җинпиңға қарши пикир еқими ашкара ипадилинишкә башлиди. Икки йиғиндики җиддий кәйпият буниң ипадиси. Ундин башқа өткән һәптә хитайдики иҗтимаий таратқуларда ши җинпиңниң истипа бериши тәләп қилинған очуқ хәт елан қилинди, арқидинла шинхуа агнтлиқи хәвиридә " ши җинпиң әң ахирқи рәһбәр" дегән хәвәр бесилди. Бу әһвалларни тасадипилиқ дейишкә болмайду. Һазир бу һәқтики муназириләрдә хитай рәһбәрлик қатлимида ши җинпиң гуруһи билән җяң земин гуруһиниң әслидә ички җәһәттә елип бериливатқан җиддий күрүши авам пуқралар һәтта хәлқара таратқуларда ашкарилиниш дәриҗисигә йәтти, мениңчә, хитай компартийсиниң һакимийәт қатлимида йеқин арида чоң бир давалғуш болуши, һәтта ши җнипиң тәхттин чүшүшкә мәҗбур қилинидиған сада күчийиши муқәррәр” деди.

Ху пиң әпәнди баянида йәнә, бултур хитайда йүз бәргән “хитай мәркизи теливизийә истансиси мухбир, тәһрирлириниң тутқун қилиниш вәқәси” һәққидиму тохтилип, “парихор әмәлдарларни җазалаш” намида өзигә қарши гуруһтикиләрни тазилиған ши җинпиңниң әмди хитайдики һөкүмәт таратқулири ичидики қарши гуруһниң адәмлиригә қарши бир қетимлиқ тазилаш елип баридиғанлиқини әскәртип, хитайниң нөвәттики вәзийити 60 - 70 - йиллардики чоң күрәш түсини алған тәшвиқат - зәрбә бериш әвҗигә чиққан, һаким - мутләқлиқ дәвригә қайтиватқанлиқи вә бу әһвалниң хитайда йеңи бир өзгиришкә сәвәб болуши мумкинликини билдүрди.