Xitay 60 yilda qarimay néfitlikidin qanchilik payda aldi we yerlikke qanchilik payda berdi?

Xitay metbu'atliri Uyghur aptonom rayoni qurulghanliqining 60 yilliqini tebriklesh munasiwiti bilen élan qiliwatqan axbaratlirida, Uyghur wetinining talan - taraj qilinish ehwaligha da'ir bezi melumatlarni ashkarilimaqta. Qarimay néfitliki 60 yilda yaratqan paydigha munasiwetlik uchurlar buning bir misali.

Xitay néfitliki axbarat merkizi torida 8 - sintebir élan qiln'ghan “Shinjyang néfitliki 60 yilda 191 milyard 500 milyon yu'en baj tapshurdi, 1 milyard 300 milyon xelqning her birige 150 yu'en töhpe qoshti” namliq xewiride, qaramay néfitliki qurulghan 60 yildin béri dölet we yerlikke tapshurghan baj miqdarining 200 milyard yu'en'ge yéqinlashqanliqini élan qildi. Bu melumatni qarimay néfitliki bayqalghanliqining 60 yilliqini xatirilesh munasiwiti bilen muxbirlarning ziyaritini qobul qilghan qarimay sheherlik partkom we shinjyang néfitliki partkomining sékritari chén shinfa ashkarilighan.

Xewerde 60 yilda qarimay néfitlikidin qézip élin'ghan néfit yaratqan omumiy iqtisadiy qimmet tilgha élinmighan, peqetla 200 milyard yu'en baj tilgha élin'ghan, shuning bilen birge, bu 60 yilda qarimay néfitlikining yerliktiki her millet xelqige ilgiri - kéyin bergen paydisining 250 milyon yu'en yardem ikenliki eskertilgen. Undaqta, bu 60 yilda qarimay néfitliki yaratqan iqtisadiy qimmet qanchilik? qanche pulluq néfittin 200 milyard yu'en baj hasil bolidu? yerlik xelqning érishkini omumiy paydining qanche pirsentini teshkil qilidu?

Eng addiy hésab boyiche, xitayda néfittin élinidighan baj 10 % texmin qilin'ghanda, 200 milyard yu'en baj yaratqan esli qimmet 2 tirilyon yu'en bolidu. Yerlik xelqqe bérilgini 250 milyon yu'en bolghan teqdirde, bu pul omumiy paydining mingde ikki pirsentini teshkil qilidu. Yeni qarimay néfitliki ötken 60 yilda qazan'ghan paydisidin, bu zéminning heqda igiliri bolghan yerlik xelqqe aran mingde ikki pirsent nep bergen.

Xitay metbu'atliri 2014 - yili xitay merkizi komitétining “Shinjyang xizmiti söhbet yighini” da Uyghur wetinidin chiqidighan néfittin élinidighan bajning 3% ining yerlikke, yeni Uyghur aptonom rayonigha qalidighanliqini testiqlighanliqini élan qilishti. Bu yerde tilgha élin'ghan “Yerlik” terkipide Uyghur ili nopusining yérimini teshkil qilidighan xitaylarmu bar. Uyghur közetküchiliri yillardin béri, xuddi qarimay néfitliki omumiy nopusning 90% idin artuqraqini teshkil qilidighan qarimaydiki xitaylargha nep bériwatqan'gha oxshash, Uyghur aptonom rayonimu Uyghurlardin bekrek, bu yerdiki xitaylarni menpe'etlendürüp kéliwatqanliqini ilgiri sürüp kelmekte.

Uyghur ilidiki tebi'iy bayliqlardin yerlik asasiy xelq bolghan Uyghurlarning behrimen bolalmay kéliwatqanliqi ashkara bir mesile. Néfit, kömür, tebi'iy gaz, altun, uran qatarliq qimmetlik bayliqlarning xitay ishghal qilghan bu 66 yildin buyan ichkiri xitaygha toxtimay toshuliwatqanliqi, yerlik xelqlerning yenila namratliq iskenjiside yashap kelgenlikimu hemmige melum. Uyghur ilidin chiqiwatqan tebi'iy bayliqlarning omumiy miqdari heqqide éniq melumat bolmisimu, Uyghur wetinining xitayning eng zor énirgiye we bayliq menbisige aylinip qalghanliqi, xitayning herqandaq bedel töleshke qarimastin bu göher zéminni öz ishghali astida tutushqa urunuwatqanliqi, bu sewebtin Uyghurlarning qarshiliqlirini shepqetsizlerche basturuwatqanliqimu dunya üchün sir emes.

D u q diniy ishlar komitéti mudiri turghunjan alawudunhajim bu heqte toxtilip qarashlirini bildürüp ötti. U sözide, xitayning sherqiy türkistandin ibaret bu iqtisadiy jan tomurini qoghdap qélish üchün Uyghurlarni wehshilerche basturuwatqanliqini tilgha aldi.

Xitay metbu'atliri atalmish “Uyghur aptonom rayoni” qurulghanliqining 60 yilliqini tebriklesh harpisida, bu 60 yilda xitay kompartiyisining Uyghur wetinidiki her millet xelqi üchün “Pütmes - tügümes bext - sa'adet yaratqanliqi” ni teshwiq qilishmaqta. Eksiche, d u q xitayning bu 60 yilda yaratqan siyasiy, iqtisadiy, ijtima'iy, medeniy paji'elirini dunya jama'itige pash qilish üchün gérmaniyining myunxén shehiride aldimizdiki ayda kölimi zor bolghan bir resim körgezmisi ötküzüsh hazirliqini qilmaqta.

<http://news.cnpc.com.cn/system/2015/09/08/001558386.shtml>