“Halqima tereqqiyat” dégen zadi qandaq mal?

Muqimliqni ishqa ashurushning aldinqi sherti iqtisadni tereqqiy qildurush dep atashti.

Xitayning 19 ölkisi mustemlike Uyghuristan'gha yürüsh qildi. Shu ariliqta “Halqima tereqqiyat” deydighan bir uqum otturigha chiqti.

Tereqqiyat-tereqqi qilish hoquqi b d t ning “Tereqqiyat hoquqi xitabnamisi” da qeyt qilindi we buningdin 13 yil burun xitay mustemlikichiliri imza qoyghan “Iqtisad, jem'iyet, medeniyet tereqqiyat hoquqi xelq'ara ehdinamisi” dimu qeyt qilin'ghan hoquqlar idi.

Tereqqiy qilish hoquqi tartip alghili bolmaydighan négizlik kishilik hoquqtur؛ öz teqdirini özi belgilesh asasida dölet, millet kolléktipi we shexsiyler behrimen bolidighan, iqtisad, siyasiy,medeniyet we jem'iyetning her qaysi terepliride etrapliq tereqqiy qilish hoquqining omumiy atilishidur. Shexs üchün éytqanda qatnishish we arilishish hoquqi bolushi yeni Uyghurlarningmu aptonom rayonning siyasetlirini belgileshke qatnishish hoquqi bolushi kérek dégenliktur. Buningdin bashqa, tereqqiyatni ilgiri sürüsh hoquqi we tereqqiyattin behrimen bolush hoquqimu bolushi kérek. Tereqqiyat hoquqi milletning öz teqdirini özi belgilesh hoquqining ishqa ashqanliqidin dérek béridu.

Xitay mustemlikichiliri tekrarlawatqan “Halqima tereqqiyat” bizning yuqiriqi tebirlirimizge tüptin qarimu-qarshi, milletning öz teqdirini özi belgileshkimu qaritilmighan, Uyghur shexslerning omumyüzlük, etrapliq tereqqiy qilishighimu qaritilmighan, Uyghurlarning hoquq aldidiki mejburiyetlirini we Uyghurlarning mejburiyet aldidiki hoquqlirinimu étirap qilmaydighan, kona mustemlikichilerning qulaqqa yaqmaydighan siyasiy sho'arlirining yene bir xilidur.

“Halqima tereqqiyat” dégen uqumning özige kelsek, bu xitay köchmenlirige qarita chiqirilghan jenggiwar chaqiriq bolup, bundaq tereqqiyat uqumining Uyghurlar bilen héchqandaq alaqisi yoq. Mesilen, ölke bilen ölkining memuri hoquqining da'irisi, derijisi oxshash bolidu. Aptonom rayonning hoquq da'irisi adette ölkining hoquq da'irisidin yuqiri bolidu. Chünki aptonom rayonning re'isi memliketlik xelq wekiller qurultiyining mu'awin bashliqi bolalaydu, biraq, 28 ölkining re'isliri he dégende bundaq hoquqqa érishelmeydu. Bir ölke ikkinchi bir ölkining iqtisadi ishlirigha arilashmaydu. Shundaqla bir ölkining ikkinchi bir ölkige köchmen yötkesh hoquqimu bolmaydu. Bir ölkining ikkinchi bir ölkini talan-taraj qilish hoquqimu bolmaydu.

Nöwette ré'alliq yuqiriqidek boluwatamdu? xitayning 19 ölkisi mustemlike Uyghuristan'gha iqtisadi jehette, hetta medeniyet jehette singip kirishke bashlidi. Ularning singip kirishini xitay köchmenlirining ürümchi hakimiyiti herbiy we saqchining küchi arqiliq kapaletke ige qildi. 19Ölkining Uyghuristanda kan échish hoquqi, shirket qurush hoquqi, boz yer échish hoquqi, Uyghur-qazaqning yaylaqlirini tartip élish hoquqi, köchmen yötkep kélish hoquqi bar. Shuning üchün halqip chiqish, xitayning 19 ölkisi ölke da'irisidin halqip chiqish, ölke da'irisidiki tereqqiyat chüshenchiliridin we tereqqiyat pilanidin halqip chiqish, ichkiri xitaydiki ölkilerning chégraliridin halqip chiqish, halqip chiqishni “ Halqima tereqqiyat” uqumi arqiliq niqablap, xitay köchmenlirini Uyghuristan'gha köchüp kirishke righbetlendürüsh mana bu xitay towlawatqan “ Halqima tereqqiyat”ning mezmuni we méghizidur.