Xitay köchmenliri hakimiyitining yene bir rengwazliqi

Tengritagh tori 2011‏-yili 9‏-ayning 9‏-küni xewer élan qilip, kelpin nahiyisi gezlik yéza qalma kenti yéngi yéza siyasitidin, térilghu yerler oborotidin emeliy nepke érishti dep, teshwiq qilishqa bashlidi.
Obzorchimiz sidiq haji rozi
2011.09.19

Kelpin nahiyisi taghliq, tétir yerler az, süyi kemchil, térilghu yerler kemchil, namrat bir nahiye idi.

Qalma kentide déhqan xaliq toxti ikki mo chilanliq béghini chilan sodigerlirige hödde bérip, hödde pulidin sirt 5-6 ming yüen kérim qilghan imish. Chilan köchiti qoyup chilandin hosul alidighan xaliq toxti némishqa özi chilan sodigerchilikini qilmay chilanni höddigerlerge hödde béridighan bolup qaldi? höddige bérish dégen qandaq néme u? xitayning yéngi yéza siyasitining mahiyiti térilghu yerlerni, méwilik hosulluq baghlarni Uyghur déhqanlirining qolidin hödde bérish we hödde élish sheklide tartip élip, xitay köchmenlirining qoligha ötküzüp bérish-höddige bérish we höddige élish dep atilidu.

Xitay köchmenliri hakimiyiti mustemlike Uyghuristanda “Térilghu yer oborot” deydighan bir siyasetni otturigha chiqiriptu. Bu, yerni qoldin-qolgha ötküzüp bérish arqiliq térilghu yerni oborot qilidighan ishmu yaki yerdin chiqidighan hosulni oborot qilidighan ishmu taza bilgili bolmidi. Lékin, bu siyaset boyiche, térilghu yerni Uyghur déhqanlirining qolidin tartip élip hödde bérish sheklide xitay köchmenlirining qoligha ötküzüp bérish “ Térilghu yer oboroti” siyasitining mezmuni bolsa kérek.

Mustemlike Uyghuristan'gha yötkilip kéliwatqan xitay köchmenliri kélipla paydilinishqa bolidighan yaki awwal kelgen xitaylar teyyarlap qoyghan paydilinishqa bolidighan térilghu yer yoq. Xitay köchmenlirini qandaq orunlashturush kérek? peqet bir yol-Uyghurlarning qolidiki térilghu yerlerni tartip élish, xitay köchmenlirige hödde bérish, mana bu xitay rengwazliqining siyaset sahesidiki, bolupmu atalmish yéngi yéza siyasiti sahesidiki ipadisidur.

Höddige bergende we höddige alghanda, xitay köchmenliri térilghu yerlerning ishlitish hoquqini höddige alghan bolidu. Térilghu yerlerni ishlitish hoquqi xitay köchmenlirining qoligha ötkende Uyghur déhqanliri néme ish qilidu?! qoshumche kesip bilen shughullinamdu? nede undaq ongay ish bar iken? Uyghur déhqanlirining qolidiki yerlerni xitay köchmenlirige élip bergenlik, térilghu yerlerni xitay köchmenlirining qoligha merkezleshtürüp fé'odalliq qoruq (ju'angyu'en) peyda qilip Uyghur déhqanlirini xitay köchmenlirige qul qilip bérish dégenliktur.

Uyghur déhqanliri xitay köchmenlirining qoruqlirida ishleydighan qullargha aylan'ghandin kéyin, awwal yerge xojayinliq qilish éngini yoqatqandin bashqa, adem bolushning deslepki shert-shara'itliridinmu ayrilghan bolidu, özige özi ishinishni shert qilidighan adimiylik xaraktérining yétilishidinmu ayrilip qalidu. Xitay köchmenliri hakimiyiti bir kembeghel nahiye kelpinde mushundaq siyasetni yolgha qoyghan bolsa, ghulja wilayitige oxshash bay Uyghur ölkiliride yene qandaq siyasetlerni yolgha qoyghandu?

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.