Yazghuchi xalidey bilen jang rungning hékayisi
Obzorchimiz sidiq haji rozi
2010.01.12
2010.01.12

RFA Archive
"Mawzédung, stalinning yardem qilip birinchi derijilik herbiy sana'et sistémisi qurup bérishini ümid qilatti..." Qarighanda mawzédung érishidighan'gha ériship bulup, emdi dölet qurushning, armiye qurushning koyida yürgende yenila stalinning yardem qilishini ümid qilghan bolsa kérek.
Yazghuchilar mundaq bashlidi: "mawzédung 1949 - yili 12 - ayning 6 - küni béyjingdin moskwagha yurup ketti ... Mawzédung tünji qétim stalin bilen körüshkende, hetta moskwada turushluq bash elchi wang jyashangnimu qatnashturmidi ...."
"Mawzédung moskwadin yiraq, stalinning 2 - derijilik sanatoriyisige élip kétilip, anglash eswabi orunlashturulghan chong bir öyge orunlashturuldi ... U etiraptiki xizmetchilerge achchiqlinatti ... Stalin qachan qobul qilidu, ümid yoq idi ... Stalin töwen qatlamdiki ademlerni ewetip mawzédungni yoqlap turatti ... Bir qétim stalin molotofqa: "bérip qarapbaq, mawzédung zadi qandaq adem ... Bizning bu yerde chet'ellik méhmanlar köp ... Mawzédungni alahide kütüshning zörüriyiti yoq ... " Dédi. Bu kitabtiki teswirlesh shundaq bolidighan bolsa, stalin shu chaghda mawzédüngni müshükke aylandurup qoyghanmu?
Kitabta yene mundaq körsitildi: "mawzédung gherb kartini oynashqa bashlidi ... (1950 - Yili 1 - ayning 12 - küni) stalin mawzédungni nezerbent qildi dégen söz - chöchek gherb dunyasida tarqilishqa bashlighanda, (yene amérikiliqlar shapa'et yaghdurup) dölet ishlar katipi achsun muxbirlar kulubida notuq sözlep, sowétlerni eyiblep: "junggoning shimalidiki ölkilerni yütüwaldi ... Sowétler térritoriyisige qoshuwaldi ... Tashqi mungghuliyini alla qachan yütüp aldi ... Sherqi - shimalni yérimighiche yütüp boldi" dep, körsetkendin bashqa achsun :"sowétler ichki mongghuliye we shinjangni pat arida yütüp alidu ..." Dep körsetken.
Yalta yighini téxi yéqindila axirlashqan, yighinda tashqi mongghuliyining "hazirqi haliti" étirap qilin'ghan turuqluq, téxi yéqindila moskwada "junggo, sowét shertnamisi" imzalan'ghan turuqluq, yene némishqa achsun ependi " yütüwaldi", "pat arida yütüp alidu" deydighan siyasiy ibarilerni ishletkendu?
1950 - Yili 2 - ayning 14 - küni "junggo, sowét ikki terep yéngi shertname imzalidi ... Mawzédung yol qoydi ... Uning moskwagha kélish meqsiti yéngidin junggo, sowét shertnamisi imzalap, jang jéshi bilen imzalighan junggo, sowét shertnamisning ornigha desstish idi."
Lékin, "u, stalin, kona shertnamini bikar qilish yalta shertnamisige bérip chétilidu, hazir bu shertnamining her qandaq bir maddisini özgertishke bolmaydu dégende, mawzédung derhal qoshulidighanliqini bildürüp: ortaq ishlirimizgha paydiliq bolidighanla bolsa, biz shundaq qilayli ... Dégen. Shu waqitta mawzédung sherqi - shimal we shinjang mustemlike dégen idi ...."
Bu hékaye shu yerde turup tursun . Emdi kéleyli kitabta mundaq déyildi: "20 yildin kéyin, (iéhtimal 1972 - yili nikson bilen körüshkende bolsa kérek) shu chaghda mawzédung sowétler yérim shinjang barawiridiki zéminimizni bölüp chiqip kétip, bu bizning tesir da'irimiz dégen idi" deptiken.
Emdi kéleyluq, 1989 - yili 5 - ayning 15 - küni gorbachif ziyaret qilip junggogha yétip keldi. Mushundaq sezgür waqit, 100 mingdin artuq xitay oqughuchi namayish qilip achliq élan qilip, hökümetning junggoni démokratiyileshtürüshini telep qiliwatqan mushundaq bir sezgür peytte, némishqa ding shyawping gorbachifni junggoni ziyaret qilishqa teklip qildi? dégen so'al tughulidu.
Kitabta mundaq körsitildi, gorbachif bilen ding shyawping körüshkende, ding: epiyun urushi dewridin bashlap jahan'gir tajawuzchilar ... Char padisha jümlidin sowétler melum mezgilde, melum mesililer boyiche junggodin köp payda - menpe'et alghan idi ... " Dep körsetken. Körüshüshte shundaq déyish zörörmidi, buning sewebi néme idi?
2005 - Yili 5 - ayning 6 - küni b b s mundaq xewer tarqatti:"1989 - yili 5 - ayning aldinqi heptiside sowétler bayanat élan qilip, 1939 - yili imzalan'ghan (rusiye - gérmaniye shertnamisi) stalinning shexsi ishi idi" dep körsetti.
Bu shertname qandaq shertname idi ? bu shertname, gérmaniye bilen rusiye otturisida polshani qandaq teqsim qilish, baltiq boyidiki döletlerni kim boysundurush toghrisida imzalan'ghan shertname idi.
Xosh, sabiq sowétler "rusiye - gérmaniye shertnamisi" ni bikar qilghan iken, undaqta 1945 - yili 8 - ayning 14 - küni yiraq sherq siyasitige alaqidar Uyghuristan, manjuriye mesilisige baghliq imzalan'ghan "junggo - söwét shertnamisi"ni, 1950 - yili 2 - ayning 14 - küni stalin bilen mawzédung otturisida moskwada yene shundaq mezmunda qoshumche mexpiy kélishm imzalan'ghan "junggo - sowét shertnamisi"ni bikar qiliwétemdu, qandaq? dégen mesilige duch kelgen ding shiyawping gorbachifni derhal béyjinggha chaqirip kélip, uning aghzini tuwaqlimaqchi bolghan bolsa kérek.
Biraq, 1950 - yili mawzédung bilen stalin otturisida imzalan'ghan "junggo - sowét shertnamisi" ning mezmuni sen we men oylimighan bir yerdin chiqti ... Heyran qaldim ... Eger rast bolsa, bu shertname oxshashla junggoluqlargha bir tehdit bolup qaldi.