Xitay bilen rus shertnamiliridiki Uyghuristan
Obzorchimiz sidiq haji rozi
2009.06.02
2009.06.02
Urush mezgilide sabiq sowétler bilen xitay gomindang hökümiti 1945 - yili moskwada "junggo - sowét shertnamisi" ni imzalighandin kéyin, 1947 - yili 5 - ayning 20 - küni sabiq sowétler hökümiti xitay kommunistliri bilen xarbin shehiride"xarbin shertnamisi"ni imzalidi. 1948 - Yili yene, sabiq sowétler hökümiti xitay kommunistliri bilen" moskwa kélishimi" imzalidi:
1. Herbiy we diplomatiye jehette sowét terep xitay kommunistlirini omumyüzlük qollaydu.
2. Xitay terep, sowétlerning sherqiy shimalda quruqluq we hawa qatnash jehette imtiyazgha ige bolushini étirap qilidu.
3. Gomindang armiyisi quruqluqta xitay kommunistlar armiyisige hujum qilidighan bolsa, sowétler armiyisi xitay kommunistlar armiyisi bilen mexpiy hemkarlishidu.
4 . Xitay kommunistliri,sowétler terepni xitay gomindang partiyisining we amérikining axbarati bilen teminlishi kérek.
5. Sherqiy shimalning istratégiyilik paxta, purchaq mehsulatliri pütünley sowétlerge yötkilishi kérek.
6. Sowét terep, xitay kommunistlirining shinjangda kuch we tesirini kéngeytishige hemkarlishidu.
7. Liyawning, endung qatarliq alahide ayrilghan rayonlarda shimaliy koriye armiyisining turushigha ruxset qilinidu.
8. Xitay térritoriyiside kan échish hoquqi jehette,awwal sowétlerning kan échishigha ruxset qilinidu, xitay - sowét birliship bashquridighan jungxwa soda shérkitini teshkilleydu.
9. Sowétler sherqiy shimal we" shinjang" da esker turghuzushqa hoquqluq.
10. Yene bir qétim dunya urushi partlap qalsa, xitay qizil armiyisi, sowét qizil armiyisi bilen mörini - mörige térep köresh qilidu. Sowétler bash qomandan ewetidu.
11. Xitay - sowét birliship hawa armiyisi quridu.
12. Kommunistlarning yiraq sherq axbarat orgini xitayda qurulidu.
13. Yawropada yene bir qétim dunya urushi partlaydighan bolsa, xitay kommunistliri 100 ming kishilik yiraqqa yürüsh qilish armiyisi ewetip urushqa qatnashturidu. 1 Milyon kishilik emgek kuchi ewetip hemkarlishidu.
Sabiq sowétler kélishim arqiliq némilerge érishti?
1. Sowétler junggo quruqluqida kan échish hoquqigha érishti.2. Qoralliq kuch bilen sherqiy shimalni we" shinjang" ni tézginlesh hoquqigha érishti.
3. Xitay térritoriyisi sowétlerning herbiy bazisigha aylanduruldi.
4. Xitay puqraliri sowétler uchün jeng qilip ölüp berse bolidighan boldi.
Ajayip bir ish, 1945 - yili moskwada "junggo - sowét shertnamisi" imzalinip pütülgen höjjette sowét terep" shinjang" ning ichki ishlirigha arilashmaymiz" dégen turuqluq, bu shertnamida sowétlerning" shinjang" ni herbiy kuch bilen tézginlesh hoquqigha érishkenliki néme gep emdi?
1945 - Yili 8 - ayning 14 - küni moskwada imzalan'ghan "junggo - sowét shertnamisi" 1947 - yili 5 - ayning 20 - küni xarbin shehiride sowétler bilen xitay kommunistliri otturisida imzalan'ghan "xarbin shertnamisi", 1948 - yili sowétler bilen kommunist xitaylar otturisida moskwada imzalan'ghan "moskwa kélishimi", 1950 - yili 2 - ayning 14 - küni moskwada stalin bilen mawzédung otturisida imzalan'ghan "junggo - sowét shertnamisi" qatarliq shertnamilar arqiliq, igisi bolsimu gep qilalmaydighan Uyghurstan ros bilen xitayning otturisida bir baghlam quruq otundek uyaqqa sétilip, buyaqqa sétilip axirida xitaygha mustemlike qilip bérildi.