Уйғурлар қайси 'дөләт'ни вә қайси 'милләтләр'ни тән алди?

Аптор ли шавшия мақалини мундақ башлайду: "узун тарихи тәрәққият җәрянида уйғурлар милләтни тән елишни, ислам динини тән елишни, дөләт (җуңго) ни тән елишни ишқа ашуруп, йеңи җуңго қурулғандин кейин уйғурларниң дөләтни тән елиш еңи тез лик билән өрлиди ..." Дәп көрсәткәндин кейин, аптор йәнә, "дөләтни тән елиш, бу дөләттин пәхирлиниш туйғусида, бу дөләткә тәвәлик, садақәтмәнлик қилиш туйғусида ипадилиниду ... Елимиздә бирликкә кәлгән көп милләтлик дөләтниң тарихини вә һазирқи һалитини етирап қилиш ... Бу милләтниң җуңхва милләтлириниң бир тәркиби қисми икәнликини етирап қилиш, өзиниң җуңхва милләтлириниң бир әзаси икәнликини етирап қилиш дөләтни тән алғанлиқ болуп ипадилиниду ..." Дәйду.

Аптор мисал кәлтүрүп: "гу җиңлинниң тәкшүрүшидә зиярәт қилинған 90.1% Уйғур аммиси пүтүнләй дегүдәк, җуңго һәр қайси милләтләр ортақ қуруп чиққан көп милләтлик, бирликкә кәлгән дөләт" дәп тонуди ... 89.9%Тин артуқ уйғур аммиси "шинҗаң әзәлдин тартип җуңгониң бир қисми" дәп тонуди дәйду. Гу җиңлин әпәнди түрмидики уйғурларни зиярәт қилғанмиду яки җәмийәттики уйғурларни зиярәт қилғанмиду? бәрибир, мустәмликә уйғуристан җәмийитиниң бу өлкидә қурулған хитай түрмилиридин немә пәрқи бар? зорлуқ билән зиярәт қилип, зорлуқ билән пикир елишниң, қораллиқ зораванлиқ билән қәләм зораванлиқидин немә пәрқи бар?

Кучар наһийисидә тәкшүрүш елип барғанда 94.6% Уйғур аммиси юқириқи пәлипәтиш рай синашқа қошулған имиш. Аптор мисал кәлтүрүп: "20 - әсирниң 20 - , 30 - йиллирида дөләт мунқәрз һаләткә кәлгәндә уйғур шаири лутпулла мутәллип язған "җуңго" дегән шеир арқилиқ вәтән муһәббитини ипадилигән ... Җуңго, җуңго ана вәтиним сәндур" дегән, җуңго дегән дөләтни тән алған дәйду. Лекин аптор, шу шаир лутпулла мутәллип, җуңгоға қарши тәшкилат қуруп, җуңгониң таҗавузчи армийиси, басмичи сақчилири тәрипидин 1945 - йили вәһшийләрчә өлтүрүлгән демәйду. Бу шеирни лутпулла мутәллип язғанму яки башқиларға яздуруп мәрһум шаир лутпулла мутәллипниң шеирлириға қошуп қойғанму? аптор немишқа бу тоғрида бир немә демәйду.

Йеқиндин бери мустәмликә уйғуристанда "җуңхва хәлқ җумһурийити"ни тән елиш, "шинҗаң әзәлдин тартип җуңгониң бир қисми" дегән сәпсәтини тән елиш сияси һәрикитини йолға қоюп, тарихтин сахта пакит кәлтүрүп, әхләт шаирлар язған әхләт шеирларни көтүрүп чиқип, хитай мустәмликичилири уйғур яшлириға хитайчә вәтәнпәрвәрлик роһини сиңдүрмәкчи болди. Мәсилән, 2010 - йили 8 - айниң 23 - күни "тәңритағ " тор битидә "йеңи дәвр уйғур шеирийитиниң яңрақ мелодийиси - таң нахшилири" мавзулуқ мақалә елан қилинди.

Мақалиниң райиға баққанда "җуңго! җуңго! сөйүмлүк вәтән !" дәп язған миш қайсибир шаир; "бәхтимниң булиқи һәй улуғ бейҗиң, сән улуғ шәһәр елимизниң көзи" дәп язғанмиш йәнә бир шаир. Бу уларниң "дөләт"ни тән елиш җәһәттә һәқиқий һессияти имиш.

"Җуңхва милләтлири" дегән исимға кәлсәк, хитай тилидин башқа тилда бундақ исим вә бундақ аталғуму йоқ, әмәлийәттә җуңгониң ички қисмидиму "җуңхва милләтлири" дәйдиған милләтму йоқ. Уйғурлар немини тән алған болиду. Тән елиш мәсилисигә кәлсәк, җанаби ли шавшия әпәнди, 60 йилдин бери уйғурлар уйғуристанниң һәр қайси җайлирида һәр икки йилда бир қетим намайиш һәтта қораллиқ қозғилаң қилип, тән елиш бу яқта турсун, хитайниң миллий һөкүмранлиқини рәт қилди.

Аптор әпәнди сиз бу ишларни қандақ чүшәндүрисиз ?

Һессият инсанниң вуҗудида рәт қилиш, қобул қилиш, муһәббәт, нәпрәт, тәстиқлаш, инкар қилиш, сөйүнүш вә өчмәнлик, қисас елиш вә кәчүрүм қилиш қатарлиқ аң шәкиллиридә өзини ипадиләп һәрикәткә өткәндә, шу адәмниң билиш иқтидаридин һечбир заман айрилип кәтмәйду.

Дөләт хитайниң дөлити, партийә хитайниң партийиси икәнликини билип туруп, уйғурлар "җуңхва хәлқ җумһурийити" дегән дөләтни немишқа һессият җәһәттә тән алидикән? һессият зораванлиққа, әхлақтин ташқири, қанундин ташқири зораванлиққа дуч кәлгәндә бәлки һессият ипадиләш характерини вақитлиқ бурмилашқа мәҗбур болуши мумкин. Һәқиқий һессият һәқиқий ипадилиниш шараитиға еришкәндә, ли шав шия әпәнди, һәммимиз бирликтә омуми хәлқ биләт ташлаш арқилиқ уйғурларниң қандақ дөләт уқумини тән елиши тоғрисида райини синап беқишқа келишсәк боламду?