Далай ламаниң тәйвән зиярити

‏1987 - Йилидин башлап далай лама "оттура йол", һәқиқий мәнидә өзини - өзи башқуруш" тәшәббусини тәкитләп кәлгән болсиму, хитай һөкүмити далай ламаниң "иҗабий тәшәббуси"ға актип муамилә қилмай, "далай лама бөлгүнчи", "далай лама шәкли өзгәргән мустәқиллиқни қолға кәлтүрмәкчи" вә һаказа, деди. Далай ламани қара - қоюқ әйиблиди. Әмма далай лама өзиниң сияси тәшәббусини бир җүмлиму өзгәртмиди. Әксичә изчил тәкрарлап кәлди. Гәрчә тәйвәнгә тәклип қилинған болсиму, далай лама тәйвәнни зиярәт қилишни изчил рәт қилип кәлгән.

Бу қетим далай лама туюқсиз тәйвәнни зиярәт қилмақчи болди вә 30‏ - күни тәйвәнгә йитип кәлди. Җуңго хитайлири кона гепини йеңидин тәкрарлап " тәйвән мустәқиллиқи, тибәт мустәқиллиқи билән бир еқимда қошулуп кәтти" деди.

2009‏ - Йили 8‏ - айниң 31‏ - күни "алма гезити" мақалә елан қилип, далай ламаниң тәйвән зияритини анализ қилип: тәйвәнниң президенти ма йиңҗу, далай ламаниң тәйвәнни зиярәт қилишиға қошулған болсиму, бейҗиң ағзаки қарши турди. Хитай тор бәтлири вараң - чуруң қилған болсиму, лекин, дәйду "алма гезити" вақит йөткилишкә, заман өзгиришкә башлиди. Бейҗиң, ма йиңҗу тәйвән мустәқиллиқи тәрәпдарлирени искәнҗигә алалайдиған куч, далай лама тибәт мустәқиллиқи тәрәпдарлирини искәнҗигә алалайдиған куч дәп қарайду. Далай ламаниң тәйвәнни зиярәт қилиши икки қирғақниң мунасивитигә зәрбә елип келиду дәп әнсирәшниң һаҗити йоқ дәп, көрсәтти.

Далай лама хитайниң "көңлидики" далай ламаға айлинип қалған болса, бейҗиң үчүн әнсирәштин елип ейтқанда, артуқчә болуп қалидиғанлиқи тәбиидур. Хитай һөкүмитиниң техи йеқиндила тибәттә далай ламаниң сүритини тамларға ашкара есишқа рухсәт қилғанлиқи "әнсирәш"ниң түгәп кәткәнликигә мунасивәтликмиду? далай лама тәйвәнгә зиярәткә кәлгән мәзгилләрдә тәйвән - җуңго отториисида һава қатнаш тәртиплиридә өзгириш булуп, әслидики қәрәлсиз қатнаш әмди күндә бир қетим қатнашқа өзгәртилди.

Далай ламаниң тәйвән зиярити икки қирғақниң мунасивитигә һечқандақ тәсир көрсәтмиди дегән сөз. Һәммиңларға мәлум. Гоминдаң партийисиниң парламинтеда "муңғул - тибәт комитети", дәйдиған бир нәрсә бар иди. 8 Йил һакимийәт бешида олтуруп хиянәтчиликтин башқа иш қолидин кәлмигән, демократийә - тәрәққият партийисиниң президенти чин шүйбйән " тибәтләр җуңголуқ әмәс, тибәт территорийиси җуңгониң земини әмәс" дейәлигән иди.

Тәйвән гоминдаң партийисиниң президенти ма йиңҗу далай ламани қобул қиламду ‏ - йоқ? җуңго тәрәп далай ламаниң тәйвән зияритини вә демократийә тәрәққият партийисиниң далай ламани тәйвәнгә тәклип қилғанлиқини тәнқидләп баянат елан қилғанда, хитай дөләт мәһкимисиниң баянатчиси баянат елан қилмиди бәлки җуңго тәйвән ишлири комитетиниң баянатчиси баянат елан қилип далай ламаниң тәйвән зияритини тәнқидлигән болди. Баянатчиниң дәриҗиси баянатниң салмиқини бәлгиләмду? ундақта җуңго һөкүмити

Далай ламаниң тәйвән зияритини тәнқидләшни төвән дәриҗигә чүшүрүп қойдиму... ? немишқа ? яки җуңго, тәйвән, тибәт 3 дөләт оттурисида "иллиқлиқ" мөтидил сияси кәйпият пәйда болдиму?!

• Принт
• Һәмбәһр
• Әвәтиш

Барлиқ пикир - баянларни көрүш.

• Бүгүнки аңлитиш
• Илгирики аңлитишлар