Истратегийилик муҗимәл тәйвән сиясити ахирқи чәккә йәттиму?

Аптор мақалисидә: "һазир хитай коммунистлири ишнидиғанла болса, америка демократик тәйвәндин ваз кечип, уруштин сақлинидиған болса, ундақта тоқунушниң хәтири техиму көпийиду," дәп көрсәтти. Бу дегәнлик, тәйвәнниң һәр қандақ вақитта мустәқиллиқ елан қилиш тәһдитини бесип туруватқан дөләт америка дегәнликму? "... Наразилиқ вә ағринишниң кәйнидики әһмийәт шу болдики, ғәрб дөләтлири җуңгоға ярдәм қилип, наһайити зор көләмлик иқтисад вә һәрбий куч қуруп бәрди" дәп көрсәтти аптор. Демисиму бу дөләт, җуңго, дашқазанда умач қайнитип коммунизм қуруватқан дөләт иди.

Америка дөләт мудапиә министири гейтис әпәнди: "җуңгониң иғвагәрчилики хәлқара қаидиләргә хилап" дәп, көрсәтти. Бирләшмә штаб башлиқи мечиил моллен йеқинда: "миниң пикир қилишим қизиқиштин көңүл бөлүшкә өзгәрди, улар (җуңголуқлар) немә иш қиливатиду, дәп көрсәтти. Дөләт ишлар катипи һилари клинтон ханим агаһландуруп: "җәнубий деңиздин өтидиған хәлқара қатнаш йолини(җуңго) үзүп ташлиши мумкин" дәп көрсәтти. Биз дәймизки, җуңгониң шундақ мәқсити болмиса, немишқа җәнубий деңизда ала - топилаң көтүрүп, 6 нәпәр вейтнамлиқни өлтүрүп зораванлиқ қилди?

Аптор мақалисини давамлаштуруп: "обама һөкүмити бейҗиң һазир, тибәт, тәйвән қатарлиқ җайлар, җуңгониң җаниҗан мәнпәәти деди, әгәр бу җаниҗан мәнпәәт хирисқа дуч келидиған болса, җуңгони хәтәрлик ақивәткә тәвәккул қилишқа елип бариду, дәп әнсирәйду. Шуңа қизиқ нохта тәйвән мәсилисидә обама һөкүмити әзалири ақиланә болмиған әһвалда, истратегийилик муҗимәл тәйвән сияситини давамлаштурди ... Бу сиясәткә президент никсундин тартип һәр нөвәтлик президентлар әмәл қилип кәлгән ..." Дәп көрсәтти.

Мениң қаришимчә, муҗимәл тәйвән сиясити йеқинқи сиясәт йәни америка, җуңго дипломатик мунасивәт орнатқандин кейин йолға қойған сиясәт иди. Униңдин башқа, буниңдин 65 йил бурун бәлгиләнгән "җуңгониң ишикини ечиветиш, җуңгони асияда, японийә тәслим болғандин кейинки бош орунға қоюш вә җуңгони бирликкә кәлтүрүш" тин ибарәт һечқандақ тарихи вә хәлқара сиясәт асаси йоқ һалда җуңгони бирликкә кәлтүргән президент розвелтниң сияситиниму америка сиясийонлири қайта ойлинип көридиған вақит йетип кәлдимикин? "җуңгониң генераллири икки қетим оттуриға чиқип, әгәр америка тәйвәнни қоғдайдиған болса, америка қитәсидә ядро уруши партлайду" деди дәп көрсәтти аптор. Ундақ әһвалда җуңго "қитәси"диму ядро уруши партлайдиғанлиқини җуңгониң генераллири билмәмдикина?

Аптор мақалисини давамлаштуруп: "америка дөләт мудапиә министирлиқи 2010 - йили 4 йиллиқ мудапиә хизмитини тәкшүргәндә, америкиниң мурәккәп пиланини муқимлаштуруп, мудапиә истратегийсини мувәппәқийәткә ериштүрди. Һазир бу икки дөләт (америка, җуңго) икки тәрәпкә апәт елип келидиған яки икки тәрәпкә апәт елип кәлмәйдиған формула бойичә, типик тәһдит яки попузиға қарши һәрикәтчан урушқа тәйярлиқ қиливатиду" дәп көрсәтти.

"... Һазир америка, тәйвәнгә очуқ ейтип қойидиған вақит - америкиниң истратегийилик муҗимәл тәйвән сиясити ахирқи чәккә йәтти дәп ейтип қойидиған вақит кәлди... Вашингтон баянат елан қилип: демократик тәйвәнни қоғдап, хитай коммунистлириниң тәһдитигә, һуҗумиға қарши туримиз, биз тәйвәнниң хәлқара тәшкилатларға қатнишишини қарши алимиз дейиши керәк; асия - тинч окян һәмкарлиқ тәшкилати 12 - айда чақиридиған йиғинға тәйвәнниң президенти ма йиңҗуни тәклип қилиши лазим " дәп көрсәтти.

" ... Һазир тәйвән рәсмий мустәқиллиқ җакарлаштин ваз кечишни бәдәл қилип ахирқи нәтиҗини америкиниң мәнпәәтигә маслаштуруши лазим ... Америка тәйвәнниң дөләт қурушини етирап қилиш тоғрисида капаләт бәрмәслики керәк ... Башқиларниңму капаләт беришини чәкләш керәк ... Җуңго қорал ишләткән һаман, америка дәрһал тәйвәнниң дөләт қурушини етирап қилиши лазим ... Җуңгому демократийилишип, хитай пуқралири демократийигә еришкәндә, икки қирғақ хәлқи тәйвән билән җуңгониң бирлишишини яки тәйвәнниң мустәқил болушини яки дөләтләр иттипақи қурушини тинч йол билән һәл қилалайду" дәп көрсәтти аптор.

Америка дөләт бихәтәрлики мәслиһәтчиси җөсиф баскоәпәнди мақалисидә шундақ йоллуқ, үнүмлүк, сияси логикилиқ мәслиһәт көрситипту. Буниң ичидә "тәйвәнгә қаратқан муҗимәл истратегийилик сиясәт ахирқи чәккә йәтти" дәйдиған кишиләрни қайил қилидиған пасаһәтлик җүмлә шәклигә бир дәврлик сиясәтниң мәзмуни сиңдүрүлүпту. Хоңкоңға алий аптономийә бәргән хитай мустәмликичилири уйғур билән тибәтниң адәттики сияси тәләплиригә оқ чиқирип бастуруш билән җаваб бәрди. Уян тартип - бу ян тартип, мубада тәйвән мустәқиллиқ җакарлиған бир күни хитай мустәмликичилири уйғур билән тибәткә қандақ муамилә қилар?