Бир һәптә ичидә йүз бәргән сияси һадисиләр

Бир күн яки икки күнниң алди - кәйнидә бейҗиңда сияси қанун универстети тәрипидин "шинҗаңдики милләтләр мунасивити илмий муһакимә йиғини" уюштурулди. Арқидинла "тәйвән тинч окян мәдәнийәт фонди җәмийити " тәрипидин икки дөләт‏ - җуңго, тәйвәниниң һәрбий, дипломатийә, сиясәт ишлири бойичә тәйбидә "муһакимә - тәтқиқат йиғини" уюштурулди.

"Шинҗаңдики милләтләр мунасивити илмий муһакимә йиғини"да кишини һәйран қалдуридиған дәриҗидә интайин назук, һәқиқий вә маһийәтлик, уйғур мәсилисигә четишлиқ, аптоном район мәмурий бирликигә мунасивәтлик, кәскин сиясий ибариләр оттуриға чиққанда, шундақ сиясий ибариләрниң оттуриға чиқишини күтүп турған, аз - тола сияси каллиси барлики адәм чучүш һес қилмай туралмайду. Йиғинда җуңго сияси қанун универистети тарих тәтқиқат орниниң башлиқи го җию әпәнди ечилиш нутқи сөзләп," хитай һөкүмитиниң бу 60 йилдин бири йүргүзүватқан милләтләр сиясити һәққидә мутәхәссисләрниң әркин пикир баян қилишиниң толиму зөрүрлүкини " көрсәтти. Чиңхуа унверистетиниң тарих пәнлири профессори "һазир хитай йүргүзүватқан милләтләр сиясити вә түзүм әмәлийәттә императорлуқ түзүми болуп, һәқиқий мәнидики җумһурийәт түзүми әмәс. Әгәр хитайда һәқиқий һалдики демократик сайлам арқилиқ һакимийәт йүргүзүш керәк дәйдикәнмиз, у чағда далай лама, рабийә қадир қатарлиқларниму хитайға чақирип келип, уларниңму әркин һалда сайламға қатнишишиға, милләтләрниң өз тәқдирини өзлири бәлгилишигә йол қоюш керәк " дәп көрсәтти. Хитай пәнләр академийисиниң тәтқиқатчиси лю җимин әпәнди, "биз уйғурларға һәм сияси һәм диний җәһәттин бесим ишлитиватимиз" дәп, көрсәтти. Уйғур зиялийириниң вә уйғур оқуғучиларниң вәкиллириму йиғинға қатнашти. Улар, " уйғурлар бу 60 йилдин бери һәқиқий аптономийә һоқуқидин бәһримән болалмиди, буниң конкрет ипадилири, бу йилларда ичкири өлкиләрдин уйғур аптоном райониға көпләп хитай көчмәнлири йөткәп келинди "дәп көрсәтти.

Йиғинға қатнашқан мутәхәсссләрдин хунән универистетиниң қанун факултети профессори шу җимин әпәнди, хитай һөкүмитиниң "шинҗаң әзәлдин җуңгониң айрилмас земини" дәйдиған қарашлириға рәддийә берип, бу земинға қаратқан таҗавузчилиқ сияситини юмурлуқ һалда тәнқид қилди. Бейҗиң сиясий қанун универистетида уюштурулған "шинҗаңдики милләтләр мунасивити илмий муһакимә йиғини" һәқиқәтән ғәлбилк ечилди. Бәлки җуңго қуруқлуқида уйғурға мунасивәтлик иҗабий сиясий җамаәт пикри ... Тәйярлашниң түнҗи қәдими болуп қалди."

Адәттә бир нәпәр моздоз хитайму бундақ сөзлимигән болатти, қануншунаслар оттуриға чиқип сөзләп қалдиғу? буниңдин сәл бурун, хитай мустәмликичилири "шинҗаңға әвәткән 400 кишилик тәкшүрүш өмики һәр қайси саһәләр бойичә тәкшурүш еслип барған" имиш. Бир һәптигә йәтмигән вақит ичидә 400 нәпәр киши тәкшүрүп тәтқиқ қилип, шинҗаңда еришкән нәтиҗә зади немидур? хитайниң турақлиқ ибарилиридики "ат устидә гүл көрүш" дегән шу әмәсмиду? дипломатлар вә юқири қатлам кишиләрдин тәшкилләнгән 28 нәпәр хитай вәкилләр өмики қатнашқан, 85 нәпәр тәйвәниниң юқири дәриҗилик җамаәт әрбаблири қатнашқан, 11 - айниң 13 - күнидин 14‏ - күнигичә чақирилған "муһакимә, тәтқиқат йиғини" тәйбидә һечқандақ йиғин хатириси елан қилмайла ахирлашти.

Сәвәби немиду? дегүдәк охшаш вақитта, уйғуристанға әвәтилгән тәкшүрүш өмикиму тәкшурүш нәтиҗисини елан қилмайла, бу кишиләрниң бир қисми бейҗиңға қайтип кәлди. Бу сияси һадисиләр йүз бәргән вақит президент обама җуңгони зиярәт қилған вақитқа тоғра кәлди. Тасадибимиду яки тәртип бойичә орунлаштурулған ишмиду? мәсилән, бейҗиңда, сияси қанун универистети уюштурған "шинҗаңдики милләтләр мунасивити илмий муһакимә йиғини", тәйбидә орунлаштурулған хитай - тәйвән мунасивәтлиригә бағлиқ "муһакимә - тәтқиқат йиғини" тасадипийлиқ ичидә параллил булуп қалған ишмиду вә яки немә?!