Xitayning quruqluq soda yoli

8-Ayning 24‏-küni tengritagh tor bétining élan qilghan xewirige asaslan'ghanda, xitayning soda ministirliqi shu küni béyjingda muxbirlarni kütüwélish yighini chaqirip bayanatchi shin denyang “Shinjangning qurulush we tereqqiyatigha yardem béridighan tunji nöwetlik junggo‏-yawro, asiya körgezmisige munasiwetlik xewer” ni ashkarilidi.
Obzorchimiz sidiq haji rozi
2011.08.31

Tunji nöwetlik körgezmining yer ishlitish kölimi 42ming kwadiratmétir, tashqiri körgezme meydani 40 ming kwadiratmétir, dölet ichi we dölet sirtidin chaqirilghan méhman 5ming neperdin artuq. Bu méhmanlar yawro-asiyadiki 55 dölettin yitip kélidu.

Buning üchün xotende Uyghurlarni étip tashlash, qeshqerde Uyghurlarni qirip tashlash, buning bedilige chet'ellik méhmanlarni mustemlike Uyghuristan'gha teklip qilish, hazirqi dunyada tosqunluqqa uchrimighan, eksiche qollashqa érishken xitay zorawanliqining radikallashqan ipadisi emesmu? teyyarlan'ghan 2mingdin artuq körgezme qilish ornigha bir neper Uyghurgha bolsimu paydilinishqa ruxset qilamdighandu?

Qarighanda, xitayning jenubidiki quruqluq yoligha jaylashqan wyétnam, la'os qatarliq kichik-kichik döletler, xitayning shimalida chawshyen, rusiye, mongghuliye qatarliq döletler kéngiyiwatqan xitay sodisining quruqluqqa kéngiyish éhtiyajini qana'etlendürelmidi.

Xitayning chong kölemlik sodisi déngiz yoli bilenla cheklinip qaldi.

Xitay köchmenlirini köchürüsh pilanining texirsizliki, merkezge qarashliq karxanilarni mustemlikisi Uyghuristan'gha yüzlendürüsh pilanining jiddiyliki, mustemlike Uyghuristanning yer zéminini, hetta chöl-jezirilirini xitay köchmen shirketlirining heqsiz éliwélishigha yol qoyup, bu ölkini talan-taraj qilishni jiddiyleshtürüshning texirsizliki, emdilikte Uyghurlarni yene qaysi kün'ge qoyushi, bu zéminni yene qandaq halettiki bir zémin'gha aylandurup qoyushi mumkin.

Xitay mustemlikichiliri quruqluq soda yolini ottura asiyagha, hetta gherbiy asiya we yawropaghiche uzartip, xitay sodigerlirini iran égizlikigiche yitip baralaydighan jür'etke ige qilip, xitay köchmenlirinimu, soda tijaret bahaniside shu tereplerge yötkep bérish üchün mustemlike Uyghuristanni ötengge aylandurmaqchimu?

Nöwette,xitay mustemlikichilirining soda-tijaret bahaniside afriqa döletlirige yötkep barghan téjimel köchmenliri bir milyondin éship ketti. Hazir qazaqistan, tajikistan qatarliq döletlerge yötkep chiqqan köchmenliri zadi qanchilik bilgili bolmaydu.

Melum bolghini shu boldiki, qazaqistanda xitayche kungzi mektipi échildi, emma shangxeyde abay mektipi échilghini yoq.

Chet'ellik méhmanlarni chaqirish, körgezme qilish bu bir bahane, nöwette 260 ming yüendin ma'ash éliwatqan, hetta ayliq ma'ashi 9milyon, 14 milyon'gha kötürülgen téléwiziye riyasetchiliri qataridiki xitaylarni burunqidek mejburlap mustemlike Uyghuristan'gha élip chiqalmaydu. Puli yoq gaday xitay köchmenlirimu pul bolmisa mustemlike Uyghuristan'gha chiqmaydu. Burunqidek bir momigha, yaki bir qacha omashqa egiship kélidighan xitaylarmu tügidi. Körgezme qilip qiziqturush, yerlerni heqsiz bérip qiziqturush arqiliq xitay köchmenlirini Uyghuristan'gha köchürüp kélish. Xitay mustemlikichilirining nöwettiki jiddiy wezipisi bolup qaldi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.