Хитайда санаәт карханилириниң тәқдири, хитай һакимийитиниң тәқдирини бәлгиләйду

Тәбиәттә ечилип мурадиға йәткәндә тозумайдиған гүл болмайду; упа- әңлик сүртүп сәһнигә чиқивелип сәһнидин чүшмәйдиған артис болмайду.

Хитайда 10 йилни баштин кәчүргән аталмиш мәдәнийәт инқилаби “дең шявпиңни йоқитайли” дәп башлинип ахирида дең шявпиңни тәхткә чиқирип ахирлашқандәк, хитайниң 30 йиллиқ иқтисади сиясити вә җуңголуқ ислаһатчилар җәмийитиниң иқтисади истиқбалиму бир йәргә қапсилип қалғандәк көрүниду.

Хитайни ишләпчиқириш базисиға айландуруш, хитайда һөкүмәтни ишләпчиқарған мәһсулатни чәтәлгә експорт қилип беридиған һөкүмәткә айландурушни хиял қилған ғәрб ширкәтлириниң чүшиму охшашла бәрбат боламду немә?

Хитайда карханилар тақилишқа башлиди, тақалмиғанлири һаят-маматлиқ елишиш җәряниға кирип қалди. Пул пахаллиқи, әмгәк күчи қиммитиниң өрләп кетиши, хам әшя базилириниң үзүлүп қелиши, ички еһтияҗ-сетивелиш күчиниң өрлимигәнлики, ташқи иқтисад шараитиниң көңүлдикидәк болмаслиқи, хитайда пул курсиниң өстүрүлүши, банкиларниң пул чиқиришни қисивелиши, һөкүмәт тәрәп тәләплириниң көпийип кетиши қатарлиқ амиллар һазир җеҗяң, венҗу, шаңхәй қатарлиқ өлкә шәһәрләрдә оттура вә кичик типтики карханиларниң тақилип қелишини кәлтүрүп чиқарди. Пурсәттин пайдиланған җазанихорлар һөкүмәт хизмәтчилиридин җазаниға қойғучилар билән бирлишип җазаниға пул қоюп, өлүм-йетим вәқәлирини кәлтүрүп чиқарғандин башқа, җәмийәттә давалғуш вә тәвриниш пәйда қилди.

Қариғанда, юқириқи мәсилиләрни һәргиз сиясәт характерлик мәсилә дәп қариғилиму болмайду. Бу әһвални әлвәттә иқтисади қанунийәтләрниң өзини көрситиши вә җәмийәт тәрәққияти қанунийәтлириниң өзини ипадилишиш дәп қараш керәк. Бундақ қанунийәтләр кишиләрниң ирадисигә беқинмайду. Мәсилән, хам әшя чәтәлдин киришиму мумкин, дөләтниң ичидин чиқишиму мумкин. Лекин у түгимәйдиған мадда әмәсқу? йәнә мәсилән, хам әшя, ишләпчиқириш, еһтияҗ, тәминләш оттурисидики зиддийәтләрни һәрқандақ һөкүмәт контрол қилалмайду. Пәқәт тәсир көрситиши вә вақитлиқ пиланға алалиши мумкин. Пуқраларниң сетивелиш күчиниму сиясәт бәлгилийәлмәйду. Мәсилән, уйғур деһқанлириниң сетивелиш күчини чәклийәлигәндәк чәклийәлиши мумкин, лекин ахирқи һесабта әмгәк күчиму керәкқу? шуңа әмгәк күчиниң еһтияҗиғиму йол қоюш керәкқу? шундақ әһвалда америка ширкәтлириниң хитайдин чекинип чиқиши кишини толиму хушал қилидиған бир һадисидур.

Ундақта, хитайниң иқтисади қандақ әһвалда қалиду, хитай һөкүмитиниң тәқдиричу?