Rusiyining bügüni xitayning etisi

Xitay ijtima'iy penler pelsepe tetqiqat institutining tetqiqatchisi ataqliq ziyaliy süy yuyü, b b s muxbirining ziyaritini qobul qilghanda: sabiq sowétlerde yüz bergen özgirishke oxshash, insaniyette her qandaq dölet, her qandaq millet choqum mushu yolda mangidu,lékin konkrét tedbirlerning oxshash bolushi natayin dep,körsetti.

Bu ziyaliy yene:... Rusiyining asasi qanunluq siyasiy tüzümi alliqachan turghuzulup boldi. Bu menidin éytqanda, méning hés qilishimche, rusiyining bügüni junggoning etisi bolup qalidu, dep körsetti.

Buningdin 20yil burun rusiyide we sherqi yawropada alemshumul özgirish yüz berdi. Bezi döletlerde saylam arqiliq, mesilen,ruminiyide qan töküsh arqiliq, baltiq boyidiki rusiyining mustemlikiliride shiddetlik namayish arqiliq jem'iyetning siyasiy özgirishi ghelibige érishti.

Sabiq sowétlerning yimirilish sewebliri toghrisida béziler afghanistan urushida patqaqqa pétip qaldi déyishse, béziler 40yilliq gherb bilen sherq otturisida yüz bergen soghuq munasiwetler urushida, sabiq sowétlar meghlup boldi déyishken.

Yéqinda amérika tashqi siyaset zhurnili “Sabiq sowétlerning ze'ipliship yimirilishining sewebliri néme?” mawzuluq maqale élan qilip: yéter, emdi biz bundaq yashiyalmaymiz, her qandaq bir ish yéngi shekilde bashlinishi kérek؛ biz uqumlirimiz we tepekkurimizni qaytidin oylishishimiz kérek...Bu peytte xelq ötmüshtikige oxshash haqaret ichide yashiyalmaydu. 1989-Yili pop aléksandir yakopilif shundaq dégen dep körsetti.

Eger sabiq sowétlar xelqi shu chaghda meniwi jehette sabiq kommunizm tüzümige shu derijide narazi bolghan bolsa, kéyinki waqitlarda rusiyide kommunizm mustemlike sistémisining yimirilishidin ejeplinishningmu zörüriyiti qalmidi.

Amérikida tashqi siyaset zhurnili yene mundaq körsetti:...Shu chaghda sowétlerde iqtisad tereqqiyattin toxtap qaldi...Siyasiy kontrolluq éghirlashti (xuddi bügünki junggodek), exlaqqa nezer sélishtin bashlighanda herbir ish chirip ketti, özgertish zörür boldi...Hökümetning qanunluq bolushi guman tughdurdi...Pütün xelq tonup yetken özgirish axirida sowétlerning yimirilishini keltürüp chiqardi. Buning ichide exlaq éngining oyghinishi yimirilish herikitide jewhiri amil bolup qaldi.

Bügün junggoda exlaq qélipidin chiqip ketti,eslide exlaqning chekligüchi prinsipliri bir jem'iyette bashtin-axir rol oynishi zörür idi. Qanun, qanun dégendek qanun bolmay qaldi, xitayning iqtisadi éksportqa tayinip qaldi. Pul qimmitini üstürüsh bésimi kücheydi.

Pütün xitayning iqtisadi azsanliq emeldarlarning qoligha merkezleshti, siyaset bir nechche kishining monopoliye qilish qoraligha aylandi. Erkin pikir la'emes, normal pikirmu cheklendi. Hazir xitayda namayish qilmighan jédel-majira chiqarmighan birmu ölke, birmu sheher qalmidi. Mustemlikiliri mongghul, tibet, Uyghuristanda mustemlike xelqler oyghinip, mustemlikichilikke qarshi jan tikip küresh qilidighan boldi. Sabiq sowétlerning afghanistan'gha tajawuz qilishi bilen xitayning yuqiriqi 3 ölkini mustemlike qilishi oxshash bolup qaldi. Xitayning bu 3 ölkide inqilabchilarni basturushliri, rusiyining afghanistanda élip barghan basturushliri bilen oxshash bolup qaldi.

Shunga men rusiyining bügüni junggoning etisidur dégen pikirni yaqilaymen. Sabiq sowétlar gadayliship ghéribliq ichide, exlaqi chüshkünlük ichide gumran bolghan bolsa, xitay baywetchilik bilen körenglik we exlaqi chüshkünlük ichide gumran bolidu.