Mongghul yazghuchisi huchinhuni qoyup bérish heqqide imza toplash herikiti bashlandi

Xuchihu we xadani qoghdash betlirige qoyulghan süretler

Chet'ellerdiki mongghul teshkilatlirining bildürüshiche, yazghuchi hu chinihu hélimu xitay türmiside héchqandaq qanuniy resmiyetsiz tutup turuluwatqan bolup, nöwette uning oghli we bashqa mongghul aktipliri yazghuchi huchinhuni qoyup bérish heqqide imza toplash herikiti bashlighan.

Chet'ellerdiki mongghul kishilik hoquq pa'aliyetchiliridin yaponiyidiki “Ichki mongghul xelq partiyisi” ning bash katipi kheyréd khawisgalt ependining bildürüshiche, ichki mongghul hökümet da'iriliri yéqindin buyan, ilgiri xada bilen yéqin munasiwette bolghan mongghul ayal yazghuchisi huchinhu we bashqa mongghul kishilik hoquq aktiplirining pa'aliyetlirini cheklep, ularni uzun muddet teqib astigha alghan.

Kheyréd khawisgalt ependi bügün ziyaritimizni qobul qilip, chet'ellerdiki mongghul teshkilatliri hem mongghul ziyalilirining, nöwette xitay hökümiti teripidin 2010 - yili 11 - noyabir küni tutup kétilgen, mongghul millitidin bolghan ayal yazghuchi huchinhuni qoyup bérish heqqide imza toplash pa'aliyiti élip bériwatqanliqini bildürdi.

Khéréd ependi mundaq didi:

- Hazir xitay hökümet da'iriliri xada ependining yéqin sepdashliri hem xitayda bir qeder nami chiqqan mongghul ziyaliylirigha qaritilghan nazaretni kücheytiwatidu. Hetta ularni uzun muddet qanunsiz halda teqib astigha élip, ularning barliq pa'aliyetlirini cheklimekte. Ichki mongghulning tunglyaw shehiridiki hochinhu xanim tor bétide élan qilghan, türmidin chiqish aldida turghan xada we uning a'ilisige yar yölekte bolush chaqiriqini otturigha qoyghini üchünla, 2010 - yili noyabir éyidin buyan hichqandaq qanuniy resmiyetsiz türmide tutup turulmaqta. Biz nöwette yazghuchi huchinhuni qoyup bérish heqqide imza toplash pa'aliyiti élip bériwatimiz.

Melum bolushiche, huchinhu 1995 - yili xitay hökümiti teripidin döletni parchilash hem jasusluq jinayiti bilen eyiblinip 15 yilliq qamaq jazasigha höküm qilin'ghan mongghul kishilik hoquq pa'aliyetchisi xadaning, jaza mudditi toshushning aldida, intérnétte xadani qollash chaqiriqini élan qilghini üchün, 2010 - yili 11 - noyabir küni, puqrache kiyin'gen saqchilar teripidin héchqandaq qanuniy resmiyet ötelmigen ehwalda tutup kétilgen.

Huchinhuning amérikidiki oghli chél borjiginning radi'omizgha bildürüshiche, yazghuchi hu chinihuning jinayiti békitilmey türmide yétiwatqinigha 1 yil 3 aydin ashqan. Huchinhu tutup turulush ornida saraq qilinish jeryanida köp qétim ten jazasigha uchrighan. 2011 - Yili 7 - ayning 20 - küni huchinhuning tayaq yigen halitini oghurluqche süretke tartilip, tor betliride élan qilin'ghandin kéyin, bu süret jemiyette jiddi inkas qozghighan. Nöwette uning oghli ché'él borjiginn we chet'ellerdiki mongghul teshkilatlirining teshkillishi bilen, chet'ellerde yazghuchi huchinhuni qoyup bérish heqqide imza toplash herikiti bashlan'ghan.

Kheyréd khawisgalt ependi öz bayanida yene, 2010 - yili 10 - dékabir küni 15 yilliq jaza mudditi toshup, türmidin qoyup bérilishi kérek bolghan mongghul kishilik hoquq aktibi xada ependi we 2010 - yili yil axirida da'iriler teripidin tutup kétilgen xadaning ayalining hélimu nezerbend astida turuwatqanliqini bildürdi.

Kheyréd khawisgalt ependi ziyaritimiz axirida xitay da'irilirining bu qilmishini eyiblep, “Ichki mongghul da'irilirining mongghul kishilik hoquq aktipliri hem ziyaliylirini hichqandaq qanuniy resmiyetsiz uzun mezgil tutup turushi xelq'ara kishilik hoquq ehdinamisige xilapla bolup qalmastin, belki xitay qanunida belgilen'gen, “Jaza mudditi tolghan mehbuslarni shertsiz qoyup bérish” hem “Jinayet gumandarlirining sotning hökümisiz tutup turush mudditi 3 aydin ashmasliqi kérek” dégen qanuniy belgilimisigimu xilap qilmish” dédi. Kheyréd ependi yene xelq'ara kishilik hoquq teshkilatliri hem gherb démokratik döletlirini nöwette xitayda dawamlishiwatqan insan heqliri depsendichilikige yéqindin diqqet qilishqa chaqirdi.