In'glizche kitab "Yéngi yipek yoli"da xitaydiki Uyghurlar we tungganlar

Mezkur kitabning aptori simpférdorfér ependi xelq'ara istratégiye jem'iyitining tetqiqatchisi bolup, u ilgiri shotlandiye xan jemeti bankisining iqtisad ishlirigha mes'ul wezipilerni ötigen. U özining xitay, ereb tillirini pishshiq bilishtek alahidiliklirige asasen uzun yil béyjing, béyrut we demeshiq qatarliq sheherlerde iqtisadiy tetqiqat ishliri boyiche tetqiqat élip barghan. Aptor xelq'aradiki nopuzluq gézit-zhurnallardin finanki'al taymis, nyu-york taymis qatarliq metbu'atlirining tekliplik yazghuchisi.

Aptorning bu qétim neshr qilin'ghan "Yéngi yipek yoli" namliq kitabi jem'iy 8 babtin terkib tapqan bolup. 1-Bab: yéngi yipek yoli, ereb dunyasining xitayni qaytidin tonushi. 2-Bab: xitayning néfit dolliri we néfit üchün musabiqe. 3-Bab: ereb iqtisadiy fondi we kötürülüwatqan islam karidori. 4-Bab: süriyining xitaydin öginishi we xitayning dunyagha yüzlinishi. 5-Bab: yash-xanim qizlar we ereb dunyasining kelgüsi. 6-Bab: xitaydiki eljezire téléwiziyisi. 7-Bab: ereb tilining dunyalishishi. 8-Bab: gherbke diqqet qilish qatarliq 8 bab, 199 bettin terkib tapqan. Aptor kitabida xitaydiki musulman xelq dep qaralghan Uyghur we tungganlarning diniy étiqad jehettin oxshash bolghan islam dinida bolsimu, emma xitayning diniy siyasitide Uyghurlar bilen tungganlargha perqliq diniy siyaset yürgüzüwatqanliqini otturigha qoyidu we kitabning kirish söz qismini mundaq bashlaydu:
"Xitay döliti ereb elliri we musulman dunyasi bilen dawamliq diplomatik munasiwetlerde xitaydiki musulmanlarni destek qilip turup, özlirining islam dinigha we özliridiki islam dinigha étiqad qiliwatqan musulmanlargha adil siyaset yürgüzüwatqanliqini kozir qilidu. Mesilen: 2009-yilidiki ereb birleshme yighinigha qatnishishqa muyesser bolghan xitayning bash ministiri wén jyabaw yighinda söz qilip, xitay bilen islam dunyasining öz-ara rishtiliri baghlan'ghan tarixiy munasiwetke ige ikenlikini. Xitayda ottuz besh mingdin artuq meschitning we yigirme milyondin artuq musulmanning barliqini, musulmanlar üchün xitay döliti halal yémeklikler zawuti qurghanliqini we toghra siyaset yürgüzüwatqanliqini otturigha qoyidu. Aptor yene heqiqeten xitay dölitining musulmanlargha yürgüzüwatqan siyasiti shundaq toghrimu? elwette xitaydiki Uyghur musulmanlardin bashqa musulmanlar bu siyasettin toghra nep éliwatqan bolsimu, emma 20 milyon musulman nopusigha ige xitaydiki sekkiz milyon Uyghur bésim we azabning ichide yashimaqta. Peqetla xitaydiki 10 milyon nopusqa ige tungganlar xitayning toghra diniy siyasitidin güllinip, rawajlanmaqta."

Undaqta tungganlar we Uyghurlar kimler? tungganlar islam dinini qobul qilghan xitaylar bolup, ular yipek yoligha seddichinning ichidin köchüp kelgen xelq. Uyghurlar bolsa türkiy millet bolup, ular yerlik millet. Tungganlar diniy jehettin xitaylar bilen perqlensimu, til we medeniyet jehette xitaylar bilen oxshashtur,- deydu aptor kitabida. U, xitaylarning ottura sherqtiki musulman döletlirige salghan meblighining zorluqini we ilgiri karwanlar yürgen bu yipek yolida emdilikte xitay tijaretchilerning aptomobillar bilen yol yürüp kézip tijaret qiliwatqanliqini, buning peqetla xitayning öz éhtiyaji néfit üchün boluwatqanliqini otturigha qoyush bilen birge, musulman dunyasi we ereb dunyasi diniy étiqad we chiray shekil jehette xitaydiki Uyghurlar bilen oxshash bolsimu, emma ular diniy héssiyat jehettin köprek pul héssiyatigha bérilip Uyghurlargha köngül bolushni untup ketkenlikini otturigha qoyidu.

Aptor kitabining 8-babida dunya xelqining xitayning tunggan musulmanlargha yürgüzüwatqan siyasitining Uyghurlargha te'elluq emeslikini,xitaydiki Uyghurlarning hékayisining tolimu échinishliq ikenlikini otturigha qoyup mundaq deydu: xitaydiki tungganlar bilen Uyghurlar toghrisidiki hékayiler qarimu-qarshi bolup, Uyghurlar bilen xitay dölitining otturisidiki ziddiyet noqul diniy erkinlik toghrisidiki ziddiyet emes, belki zémin dawasi toghrisidiki ziddiyet bolup, xitayning gherbidiki shinjang ölkisining merkizi ürümchige ayropilan bilen 4-5 sa'et yol yürsingiz baralaysiz. Bu xuddi london bilen moskwaghiche bolghan ariliqqa oxshaydu. Uyghurlarning ejdadi tarim oymanliqida yashighan xelqtur. Uyghurlar zémini 1760-yili ching sulalisining zéminigha qoshuwélin'ghan tupraq bolup, ular kéyinki dewrlerde ruslarning kontrolluqighimu ötken. Xitay kommunistliri 1949-yili Uyghur tupraqlirini ishghal qilghan, Uyghurlar musteqil "Türkistan" qurush üchün küresh qiliwatidu, 1990-yilidiki "Barin inqilabi" ning buning tipik misali. U shundaqla tungganlar bilen Uyghurlarning hej tawap qilishtiki san perqlirini, 2009-yilidin bashlap hazirgha qeder bolghan hej sanlirini sélishturup, tungganlarning hej jehettiki erkinlikini otturigha qoyidu.

Buni bésish arqiliq, pikringizni yézing

• Print
• Hembehr
• Ewetish

Barliq pikir - bayanlarni körüsh.

• Bügünki anglitish
• Ilgiriki anglitishlar