“Tarix we bügün” - 4-dékabir

1944-Yili, 12-noyabir küni sherqiy türkistan jumhuriyiti hökümiti qurulghandin kéyin qisqighina bir ay ichide bir qatar herbiy we siyasiy chare –tedbirlerni qollinip, jumhuriyetning döletchilik apparatlirini ishqa kirishtürüsh we herembagh, langshang hem ayrodromgha toplan'ghan üch mingdin artuq düshmen qoralliq küchlirini yoqitish shuningdek yene süydüng, küre we telke qatarliq jaylarda düshmen küchlirini yoqitish heriketlirini élip bardi.

11-Ayning 7-künidin 11-ayning axirighiche bolghan ariliqta ghulja shehiri we uning etrapida bir qisim partizan etretliri yéngidin qurulup, bularning hemmisi sherqiy türkistan jumhuriyiti partizanlar bash qomandanliq shtabining ortaq qomandanliqi boyiche ish kördi. Sherqiy türkistan jumhuriyitining bash katipi abdurewup mexsum ibrayimi 2004-yili, hayat waqtida özining eshu deslepki künler heqqidiki eslimilirini bayan qilip, bu waqitta pütün ghulja xelqi, jümlidin pütün ili xelqining tushmu-tushtin qozghilip, inqilab qoynigha özini atqanliqini sözlep bergen idi. Programmamizning bu qismida 1944-yilining noyabir aylirida bolghan weqeler eslep ötülidu.

Qazaqistandiki Uyghurshunasliq tetqiqat merkizining tarixi
Ixtiyari muxbirimiz oyghan
 
Sabiq sowét ittipaqi, jümlidin qazaqistan Uyghurshunasliq ilmining shekillen'gen we rawajlan'ghan menbeliridin biridur. Qazaqistan sherqshunasliq institutining qarimiqidiki Uyghurshunasliq merkizining qurulghinigha saq 25 yil toshti. Emma, bu merkezning esli menbesini 1949-yiligha sürüsh mumkin,
 Uyghurshunasliq merkizi 1986-yili resmiy institut bolup qurulghandin kéyin, qazaqistanning musteqil bolushi bilen mezkur institut öz salahiyitini yoqitip, kichik bir Uyghurshunasliq merkizige aylinip qalghan. Hazir qazaqistandiki Uyghurshunasliq ilmining tereqqiyati burunqigha qarighanda köp töwenlep ketken shuningdek uning kelgüsining qandaq bolidighanliqimu éniq emes. Bu heqte oyghan melumat béridu.

Ziya semedining "yillar siri‏" namliq esiri (2)

Ziya semedi Uyghur xelqining 20-esirning 30-yillirida élip barghan daghdughiliq azadliq küreshlirini eks ettürüshke tutush qilip, "yillar siri" namliq töt tomluq romanining birinchi kitabini 1967-yili, ikkinchi kitabini 1971-yili neshr qilduridu. U yézishni dawamlashturup romanning üchinchi we tötinchi kitablirini 1989-yili qazaqistan "yazghuchi" neshriyati teripidin neshr qildurushqa muweppeq boldi. Yazghuchi "yillar siri" ning 1-we 2-kitablirida xoja niyaz hajim bashchiliqidiki qumul xelqining qozghilingi, bu qozghilang otlirining tézdin kéngiyip, Uyghur élining hemmila jaylirigha tutushup, jin shurén hökümitining aghdurulghanliqi bayan qilinidu. Romanning bu betliride sabit damollamning shéng shiseyning qoligha chüshkendin kéyin duch kelgen mesililer, bolupmu shéng shisey bilen sabit damollam arisida bolghan söhbetler  bayan qilinidu.