Proféssor ablexet xojayéf: Uyghurlarning ejdadliri oghuzlar sherqiy türkistanning esli ahalisi

Muxbirimiz ümidwar
2021.11.18
Pütün ilmiy hayatini Uyghur we merkiziy asiya tarixigha béghishlighan alim Tarix penliri doktori, proféssor ablexet xojayéf ependi.
Photo: RFA

Yéqinda 80 yashliq tewellutini kütüwalghan tarix penliri doktori, proféssor ablexet xojayéf ependi baliliq ösmürlük hayatini Uyghur élide ötküzgendin kéyin, 1960-yillardin buyan moskwa we özbékistan paytexti tashkentte mexsus merkiziy asiya, jümlidin Uyghur éli we Uyghurlar tarixi tetqiqati bilen shughullinip, 20 din artuq ilmiy kitab we köpligen maqalilerni élan qilgha Uyghur tarixshunasidur. Pénsiyege chiqqan bolsimu, lékin özbékistan penler akadémiyeside merkiziy asiya tarixi mesililiri boyiche yétekchi-ustazliq xizmetliri we tetqiqatlirini dawamlashturup kéliwatqan proféssor ablexet xojayéf ependi Uyghur we türkiy xelqler tarixi tetqiqatida qolgha keltürgen netije we bezi köz qarashlirini ortaqlashti.

Ablexet xojayéf ependining rus tilida neshir qilin'ghan “Ching impériyesi we sherqiy türkistan 18-esirde”, “Merkiziy asiyadiki xitay amili”, “Xitay tarixiy menbeliridiki türkiy sheherliri”, “Qedimki türkler tarixidin”, “Merkiziy asiya döletchilik tarixigha a'it melumatlar” we bashqa ilmiy tetqiqat kitabliri tarixshunasliq sahesidiki nopuzluq eserler hésablinidu. Ablexet xojayéf ependi öz tetqiqatlirida qedimki xitay tarixiy menbelirining özige tayinip tetqiq qilish arqiliq hazirqi xitay tarixchilirining “Uyghurlar 9-esirde mongghuliyedin shinjanggha köchüp kelgen xelq”, “Uyghurlar shinjangning esli ahalisi emes” deydighan terghibatlirini ret qilip, bügünki Uyghurlarning étnik menbesining oghuzlar we Uyghurlarning ejdadlirining sherqiy türkistanning esli ahalisi ikenlikini otturigha qoyghan. U yene qedimki yipek yolini jang chyen, yeni xitaylar achqan deydighan xitay tarixchilirining bir qatar nuqti'inezerlirini ret qilidu. U yene sherqiy türkistanning 18-esirde manjularning chin impériyesi teripidin ishghal qilin'ghanliqini pakitlar bilen yorutup bergenidi.

Diqqitinglar ulinish arqiliq söhbetning tepsilatida bolsun.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.