Exmet igemberdi: men shahit bolghan Uyghur qismetliri(9): Uyghuristansiz özbékche shé'ir toplimi

Bu yil 2-ayning 14-küni Uyghur xelqining büyük alimliridin biri süpitide hörmetke sazawer bolghan  proféssor, hazirqi zaman we klassik  Uyghur sha'irlirining shé'irlirini  tunji bolup chet tillargha terjime qilip chiqirip, Uyghur edebiyatini tonushturghan  murat hemrayéfning wapatining 40 yilliqidur. Eyni waqittiki özbékistan penler akadémiyesining yétekchi alimliridin biri, sabiq sowét ittipaqi pédagogika penliri  akadémiyesining akadémiki namziti, yeni muxbir ezasi  murat hemrayéf  1983-yili 14-féwral küni tashkent shehiride 47 yéshida tuyuqsiz wapat bolghanidi.  Awstraliyede yashaydighan 86 yashliq péshqedem Uyghur ziyaliysi  exmet igemberdi ependi murat hemrayéfning 1957-1960-yili arisida tashkenttiki ottura asiya uniwérsitétida  sawaqdash bolghan dosti bolup, u,  murat hemrayéfning birinchi bolup,  Uyghur éli sha'irlirining shé'irlirini rusche we özbékchige terjime qilip tonushturghanliqigha shahit bolghanidi.

RFA/Oyghan

Murat hemrayéf 1958-yili Uyghur éli sha'irlirining nadir shé'irlirini özbékchileshtürüp birinchi toplam süpitide tashkentte “ Shinjang sha'irliri” namida neshr qildurghan. Lékin,  u eslide toplamni “ Uyghuristan sha'irliri” dep atighan bolsimu, emma eyni sowét ittipaqi hökümiti  buninggha yol qoymay, toplamni “ Shinjang sha'irliri” dégen nam astida neshr qilghan. Murat hemrayéf “ Uyghuristan ” namini  toplamgha qoyush üchün köp heriket qilghan bolsimu, netije bermigen.   Chünki, bu waqitta sowét-xitay munasiwetliri shérin ay dewride bolup, ikki döletning munasiwiti yuqiri derijidiki dostluq, ittipaqdashliq ichide idi. Shunga sowét ittipaqi Uyghuristan atalghusini ret qilghan.

Murat hemrayéf sowét –xitay düshmenlik dewri bolghan 1960-1970-yillarda Uyghur kilassiklirining köpligen shé'irlirini we hazirqi zaman sha'irlirining eserlirini, jümlidin lutpulla mutellip shé'irlirini rus tilida neshr qildurghanidi. Uning “Türkiy shé'iriyiti qurulmilirining asasliri” qatarliq 20 etrapida ilmiy tetqiqat kitabi we yüzligen ilmiy maqaliliri xelq'ara Uyghurshunasliq, türkshunasliq saheside yuqiri bahalan'ghanidi.

Murat hemrayéf 1936-yili 1-yanwar küni almutada tughulghan.  U, almuta, tashkent qatarliq sheherlerde  ma'arip terbiyesi alghan  we  doktorluq unwanigha sazawer bolghan. Köp yillar qazaqistan penler akadémiyesi Uyghurshunasliq bölümi, tashkenttiki özbékistan penler akadémiyesi pédagogika institutlirini bashqurghanidi.