Milli armiyege 72-yil: bir péshqedem jengchining eslimisi (3)

Muxbirimiz ümidwar
2017.06.01
sherqiy-turkistan-jumhuriyiti-milliy-armiye-chong-ofitserliri-ghulja.jpg Sherqiy türkistan jumhuriyiti milliy armiyesining chong ofitsirliri, ghulja, waqti éniq emes
RFA/Oyghan

Hazir qazaqistanning almata shehiri yénidiki türgén yézisida yashawatqan 89 yashliq sabiq milli armiye jengchisi nurmuhemmed sadiqof ependining eslishiche, 1945-yili, 9-ayning béshida mirzigul nasirof we asilxan töre qatarliqlar bashchiliqida milli armiyening musteqil muhapizet bataliyonining ikki éskadron bayning qiyir dégen yérige chüshkendin kéyin, mirzigul nasirof we asilxan töre bir etretni, yeni pilimot izwoti we minamyot otdéléniyesini élip aqsugha, yeni sopaxun etritige yardem bérishke kétidu. Qalghan ikki éskadron bay, qiyir, qizil qatarliq jaylargha orunliship arqa sepni, bolupmu kuchardin kélishi mumkin bolghan gomindang qoralliq küchlirige tosup zerbe bérish wezipisini ijra qilidu. Bu waqitta qizil, qiyir , bay qatarliq jaylardiki Uyghur xelqi ularni her jehettin qollighan, ularni yémek-ichmek,ozuq-tülük we ularning atlirini yem-xeshekler bilen teminligen. Buning bilenla qalmastin, köpligen yashlar özliri neyzilerni yasap, pida'iy bolup, ularning sépige qoshulidu. Lékin, qizil qatarliq jaylardiki xelqler bu qoshunning künlerning biride özlirini tashlap kétip qélishi we kéyin gomindang küchlirining özliridin öch élishidin endishe qilsimu, emma yenila ularni pütün imkaniyetliri bilen qollighan we ulargha yardem körsetken.

Milli armiye jengchiliri xelqni ilhamlandurup, özlirining ketmeydighanliqini, pütün Uyghur diyarini azad qilidighanliqlirini éytip ishendürgen. Nurmuhemmed ependi bu heqte mundaq dédi؛“ Qizilning xelqi , bolupmu aq saqalliri,bezi boway-momayliri, ayalliri :siler bu yerge keldinglar, silerning bizni azad qilishinglar yaxshi, lékin azad qilalmay, siler ketsenglar, u waqitta bizni bular, héchqaysimizni qoymay eshu armiyege yardem qildinglar dep saq qoymaydu, dep éytqan, biz ulargha, undaq bolmaydu, biz héch waqit ketmeymiz, biz pütün qeshqer, pütün wetenning hemmisini azad qilip, mushu yerde turimiz dep wede berduq. Lékin, bizge chékinish buyruqi keldi, arqidin xitayning armiyesi chiqip bizge hujum bashlidi,minamyotlarni atti, bizning chékinishimizge toghra keldi, aldi bilen bizning sowéttin kelgen komandir éskadronimiz ibrayimof aldida qachti, bizmu axiri chékinduq, bir sopaxunning izwoti chékinmidi, ular bizning sol teripimizge, yeni shimali teripimizge orunlashqan idi, ular chékinmigen, ular pilimot bilen étip gomindang qoshunlirini tosti, uning komandiri abduréyim dégen qehriman adem idi. U sopaxunning özi bilen birlikte gomindang tereptin ötken eskiri iken. Biz shu chékin'ginimizche baygha kelduq, qiyir dégen yerge mirzigul nasiroflar kep boptu, biz arqisidin yétip barduq. Nasirof adem ewetip, abduréyimni qayturup keldi we yighin échip, aburéyimni teqdirlidi, yeni nasirof özige bérilgen " baturluq" médalini élip abduréyimning meydisige taqap uni teqdirlidi. 200 Dek pida biz bilen birge keldi, dawandin öttuq, her bir dawandin bir sotkida ötüsh mumkin idi.Bek müshkül idi.”

Nurmuhemmed sadiqof ependining eslishiche, aqiwette xelq ulargha zor ümidlerni baghlighan bolsimu, biraq ular tuyuqsiz özliri turiwatqan jayliridin chékinish buyruqi tapshuruwélip, chékinishke mejbur bolghan. Bu del 1945-yili, 10-ayning axirliridiki ish idi.

Nurmuhemmed ependining eslishiche, bay-aqsu etrapigha ewetilgen mezkur milli armiye eyni waqitta gomindang bilen ötküzülgen tinchliq söhbitining telep-qa'idilirige ri'aye qilip, urushni toxtitip, chékin'gen bolsimu, emma gomindang qoshunliri tinchliq söhbet telipige ri'aye qilmay, eksiche milli armiyege qarshi hujum qilghan. Ular bir tereptin urushup , bir tereptin chékin'gen. Sopaxun sowurop qatarliqlar muzat dawini arqiliq ili terepke ötken bolsa, bay etrapidiki mezkur ikki éskadron ilgiri-kéyin mirzigul nasirofning bashchiliqida bayning qiyir dégen yérigha toplinip, andin dawanlarni éship iligha chékinip, tékes teweside shitab qurup, qaradawan qatarliq jaylarda qarawulida turup, aqsu-kuchar tereptin dushmenning hujum qilishigha qarshi mudapi'ede turghuzulghan we eng axirida tarqitiwétilgen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.