Миллий армийәгә 72 йил: бир пешқәдәм җәңчиниң әслимиси (2)

Мухбиримиз үмидвар
2017.05.25
Milliy-armiye-generalliri-we-ofitserliri.jpg Миллий армийә офитсерлири. (Тарихий материяллардин сүрәткә елинған. Орни вә вақти ениқ әмәс)
RFA/Oyghan

Уйғур дияриниң 20-әсирниң биринчи йеримидики тарихи вәқәләрниң, җүмлидин 1944-1949-йиллири арисидики миллий азадлиқ инқилаб тарихи шаһитлириниң һазир һаят яшаватқанлири наһайити аз қалған болуп, уларниң ичидики аз бир қисим тарихи шаһитлар һазир қазақистан, қирғизистан җумһурийәтлиридә яшимақта. Әнә шуларниң бири қазақистанниң алмата шәһиридин анчә йирақ әмәс түрген йезисида яшаватқан 89 яшлиқ нурмуһәммәд садиқоф әпәндидур.

Нурмуһәммәд әпәнди 1945-йили, май айлирида миллий армийигә қатнашқан болуп, у миллий армийиниң мирзигүл насироп командирлиқидики атлиқ муһапизәт дивизийониниң җәңчиси сүпитидә 1945-йили, 5-айдин 1946-йили 7-айғичә һәрбий хизмәт өтигән вә ақсу тәвәсидики җәң мәйданлирида болған.

Нурмуһәммәд садиқоф әпәнди өзиниң бешидин тарихи вәқәләрни, болупму 1945-йили миллий армийигә қатнишип, ақсуға әвәтилиши вә ақсудин қайтқандин кейин көргән-билгәнлирини әслиди. Нурмуһәммәд әпәндиниң әслишичә, миллий армийә баш қоманданлиқ штаби мирзигүл насироп командирлиқидики атлиқ дивизийонни 1945-йили,авғустниң ахирида текәс арқилиқ тәңри теғидин өтүп, ақсуниң бай вә кучар наһийиси тәвәсидә кучардин келидиған гоминдаң қошунлирини тосуш үчүн әвәткән.

Нурмуһәммәд әпәнди өз әслимисидә ейтишичә, өзлиригә кәлгән буйруқ бойичә муз давандин өтүш керәк болған, әмма кейин өзгириш болуп, улар моңғулкүрәдин қизилкүрәгә келип, шу йәр арқилиқ тәңри тағлиридин һалқип бай тәвәсигә чүшкән.

Униң ейтишичә, улар қизилкүрәдин(текәс) чиқип, қараҗуң, қуштай дегән җайлардин өтүп, ақбулақ дегән сайдин, униңдин кейин, тикән даван, униңдин кейин қара даван вә ақ даван дегән егиз, хәтәрлик даванлардин ешип байниң қийир йезисиға чүшкән. Әлихан төриниң оғли асилхан төриму улар билән биргә болған. Нурмуһәммәд әпәнди мундақ деди: “қийир дегән җайға чүштуқ, кичик базири бар икән, шу йәргә чүшкәндин кейин, арқимиздин бир капитан кәлди. У насиропқа комиссарлиққа әвәтилгән икән, миллити өзбек, советтин кәлгән. У қизилкүрәдә бизгә қошулған иди. У бизгә асилхан төриниң әлихан төриниң оғли икәнликини һечкимгә демәңлар, хәлққә бу һәқтә параң қилмаң дәп җекилиди”.

У, мәзкур қошун байға кәлгәндин кейинки әһвалларни әсләп: “асилхан төрә мирзигүл насироп билән пилимот извотини елип ақсуға кәтти, бизниң биринчи ескадрон, йәни махмутниң ескадрони байда, йәни қийир дегән йәрдә қалди, ибраһимофниң ескадрони кучарниң қизил дегән йеригә кәтти. Улар кучарниң йолини тосатти. Мени дивизийонниң имамиға канвай қилип қойди, мән бу адәм қизилға барса қизилға баримән, бәзидә байғичә баримиз, байда бизниң пүтүн ишханилар қурулған, кийим-кечәкләрни тәйярлайтти. Шу йәрдә база қурған идуқ” деди.

Тарихи мәнбәләрдә қәйт қилинишичә, мирзигүл насироп, асилхан төрә башлиған икки ескадрон әтрапидики қошун 1945-йили, 9-айниң бешида байға чүшкәндин кейин, мирзигүл насироп вә асилхан төрә қатарлиқлар ақсуға берип, сопахун совуроп қатарлиқлар билән бирликтә ақсуни қоршап һуҗум қилиш җеңигә қатнашқан.

Бай вә кучар әтрапидики икки ескадрон охшашла 1945-йили, 10-айниң ахирида ақсу тәвәсидин илиға чекинип чиққан.

Тәпсилатини юқириқи улиништин аңлаң.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.