Қазақистанлиқ уйғур режиссорниң микро филими австрийәдә мукапатқа еришти

Йеқинда қазақистан аммиви ахбарат васитилири қазақистанлиқ режиссор бәхтияр исламофниң “әдиб туридиған яқта” намлиқ қисқа микро филиминиң австрийәниң ленсинг шәһиридә өткән “милләтләр фестивали” намлиқ 45-хәлқара фестивалда “әң яхши синақ филими” мукапатиға еришкәнликини хәвәр қилған иди. “қазақинформ” агентлиқида елан қилинған “қазақистанлиқ режиссорниң филими австрийәдә мукапат алди” намлиқ мақалидә ейтилишичә, мәзкур филим алмата вилайитидә чүшүрүлгән болуп, бу, ахирқи бир нәччә йил ичидә қазақистан тәрипидин фестивалға қатнашқан һәм “әң яхши синақ филими” мукапатиға еришкән бирдин-бир қазақистанниң филимидур. Мақалидә шундақла “милләтләр фестивали”ниң австрийә һөкүмити һәм “юнеско” әзаси унича тәшкилати тәрипидин уюштурулуп, бу фестивалға һәр йили 55 мәмликәттин 1000 дин ошуқ намзат әсәр келип туридиғанлиқи, униңда қоюлған филимларниң фестивал қазилири һәм кино мутәхәссислири тәрипидин очуқ һалда муһакимә қилинидиғанлиқи тәкитләнгән.

Австрийәдә мукапатқа еришкән мәзкур филимниң режиссори вә қойғучи оператори бәхтияр исламоф радийомиз зияритини қобул қилип, өзиниң алмата шәһиридә туғулуп, шу йәрдә оттура мәктәпни, андин алий сәнәт мәктипини тамамлиғанлиқини, өзиниң дуня көз қаришиниң шәкиллинишидә, болупму момиси ризвангүлниң алаһидә рол ойниғанлиқини билдүрди. У өзиниң немә үчүн режиссорлуқ кәспини таллап алғанлиқи үстидә тохтилип, мундақ деди: “омумән, кино сәнәт йиғиндисидур. Бу һәм тәсвирий сәнәткә, әдәбиятқа, музикиға диққәтни тәләп қилидиған сәнәт. Бу көп қирлиқ һәм күчлүк ипадиләш иқтидариға игә васитә болуп, шу арқилиқ һәр қайсимиз өзимизниң ойлиған вә ейтмақчи болған пикримизни изһар қилалаймиз. Мән өзүмниң тунҗи әмгикимни техи режиссорлуқ курсларда оқуватқинимда язған идим. Бу балилиқ вақтимда йезида йүз бәргән қисқа вақитлиқ һәм тәсирлик өткән муһәббәт вәқәсигә беғишлиниду. Мән у вақитта он яшта идим. Бу филимда әнә шу чағдики адәмләр арисида шәкилләнгән мунасивәтләр, сирлиқ сезимлар өз ипадисини тапқан.”

Б. Исламоф һазир толуқ һәҗимлик һөҗҗәтлик филим үстидә ишлимәктә. Бу филим әнҗандин келип, бу йәрдә ишләватқан өзбек қериндашлар һәққидә болуп, бу филимдин зор үмид күтүлмәктә. Б. Исламоф өзиниң буниңдин илгири уйғурлар, уларниң турмуш-тирикчилики, миллий өзгичилики, уларниң қайғулуқ, әмма оптимистик әһвали һәққидә филим ишләш ойиниң болғанлиқини оттуриға қойди. Униң ейтишичә, мәзкур филимниң қәһриманлири әң аддий кишиләр болуп һесаблиниду, чүнки улар өзлириниң аддийлиқи билән бу дуняниң барлиқ йүкини өз зиммисидә көтүрүп маңмақта. Б. Исламоф мәзкур филимни ишләп чиқишқа һазирчә күчиниң аз икәнликини, башқиларниң ярдимигә моһтаҗ болуватқанлиқини билдүрди.

Б. Исламофниң кәсипдиши, “әдиб туридиған яқта” филимини ишлигүчи даря корнейева б. Исламофниң иҗадийити һәққидә тохтилип, мундақ деди: “бәхтияр исламоф шаир, режиссор, бир нәччә қисқа микро филимларниң аптори. Униң “иккинчи муһәббәт” намлиқ тунҗи филими испанийәниң мадрид, американиң орландо вә украинаниң херсон шәһәрлиридә өткән кино фестиваллирида ‛әң яхши микро филим‚ мукапатиға еришкән иди. Бу филим шундақла орландода фестивал қазилириниң алаһидә мукапатини елишқиму муйәссәр болған. Б. Исламофниң ‛мениң балилиқ чеғимдики берлин асмини‚ намлиқ филими 2015-йили американиң гарлем вә нюйорк шәһәрлиридә өткән кино фестиваллирида икки қетим ‛әң яхши синақ филими‚ мукапатиға игә болди.”

Д. Корнейева шундақла яш режиссорниң келәчәктиму яхши филимларни бәрпа қилип, қазақистан кино сәнитиниң раваҗлинишиға мунасип төһпә қошидиғанлиқиға ишәнч билдүрди.

Б. Исламоф режиссорлуқ паалийәттин ташқири, шундақла әдәбий иҗадийәт биләнму шуғулланмақта. Униң рус тилида язған балилиқ дәвргә, аниға, юртиға, кишиләр арисидики һәр хил мунасивәтләргә беғишланған бир қатар шеирлири “простор”, “қазақистанниң яш талантлири”, “новая юност”, “книголюб” охшаш журналларда 2009-йилдин буян елан қилинип кәлмәктә.

Игилишимизчә, қазақистан кино сәнитидә тонулған артисларниң ичидә уйғурларму болған. Қазақистан язғучилар иттипақиниң әзаси, шаир вә язғучи телман нурахуноф бу саһәдә уйғурлардин талантлиқ артисларниң йетишип чиққанлиқини билдүрүп, мундақ деди: “20-әсирниң болупму 80-йиллирида, йәттисуда совет һакимийитиниң орнитилғанлиқи һәм униңда уйғурлардин чиққан тарихий шәхс мәхмут ғоҗамярофниң паалийитигә беғишланған ‛атаманниң завали‚ һәм вә шәрқий түркистанниң или вилайитидә 19-әсирниң биринчи йеримида йүз бәргән миллий азадлиқ һәрикити һәм униң қәһримани майимхан һәққидә ‛әҗдиһа йили‚ дегән бәдиий филимлар чүшүрүлгән иди. Қазақистанниң ‛қазақфилим‚ кино студийиси чүшүргән әнә шу филимларда уйғур артислириниңму рол ойниғанлиқини биз яхши билимиз. Атап ейтқанда ‛атаманниң завали‚ филимида уйғур тиятириниң даңлиқ артиси әхмәт шәмийеф, ‛әҗдиһа йили‚ филимида болса, йәнә шу тиятир артислири зәйнуллам сетәкоф, султан исрайилофлар рол ойниған иди. Әмди пүткүл совет иттипақида даңқи чиққан ‛мосфилим‚ кино студийисидә чиқирилған ‛дөләт чеграси‚ намлиқ филимда өзи қазақистанда туғулған, кейин өзбекистанниң ‛өзбекфилим‚ кино студийәсидә бир нәччә йил ишлигән мәхсут мәнсуроф асасий ролларниң бирини ойниған.”

Т. Нурахунофниң ейтишичә, оттура асияда чүшүрүлгән бәдиий филимларға көплигән уйғурларму қатнашқан. Шуларниң бири қазақистанниң даңлиқ уйғур боксчиси, совет иттипақиниң икки қетимлиқ бокс чемпийони аталған вә қазақистанниң тонулған артиси абдурешит абдурахманоф “қазақфилим” кино студийиси чүшүргән бир нәччә филимларда асасий вә қошумчә ролларни ойниған иди.

Кейинки йилларда, қазақистанда кино операторлуқ паалийити билән алаһидә көзгә чүшкән уйғурларму йетилип чиқти. Шуларниң бири, әзиз җанбақийефниң “гармонийә савақлири” намлиқ филими 2013-йили германийә пайтәхти берлинда өткән хәлқара кино фестивалида “кино операторлуқ сәнитидә көрсәткән әң яхши нәтиҗилири үчүн” дегән күмүч медали билән тәқдирләнгән иди.