“Kök tengrining baliliri” namliq kitabta qedimki Uyghur tariximu bayan qilin'ghan

Istanbul uniwérsitéti tarix fakultéti oqutquchisi tonulghan tarixchi proféssor doktor exmet tashaghil yazghan“Kök tengrining baliliri” namliq kitab neshrdin chiqti. Istanbul bilgi kültür-sen'et neshriyati teripidin neshr qilin'ghan kitab 368 bettin terkib tapqan bolup, mezkur kitabta türkiy xelqlerning islam dinigha kirishtin burunqi tarixi bayan qilin'ghan. Mezkur kitab, islam dinigha kirishtin burunqi türk qowmlirining tarixi, honlarning dunyasi, honlar dewridiki xelqler, hun dewridiki orta asiya yaylaqliridiki qowmlar, hunlardin kéyinki ottura asiya, kök türkler, kök türkler we qedimki türklerdiki dölet tüzümi, Uyghurlar, qirghizlar, kimekler, türgeshler, oghuzlar, qarluqlar, sherqiy yawropadiki türk dölet we qowmliri qatarliq témilarni öz ichige alghan.“Kök tengrining baliliri” namliq kitabning qedimki Uyghurlar qismida, qedimdin dölet qurghiche bolghan dewrdiki Uyghurlar, Uyghurlarning musteqilliqqa érishishi we Uyghur dölitining küchlinishi, Uyghurlarning reqib milletlerdin küchlük bolushidiki sewebler, moyunchur xaqan, bögü xaqanning mani dinini qobul qilishi, Uyghur dölitining yimirilishi, gensu Uyghurliri, béshbaliq Uyghurliri, Uyghur dewrining omumiy alahidiliki, Uyghur medeniyiti we Uyghur edebiyati, Uyghur binakarliqi, Uyghurlarda qanun we iqtisad qatarliq mezmunlar bayan qilin'ghan.Türkler islam dinigha kirishtin burunqi türk tarixi toghrisida türkiyede merhum proféssor doktor baha'ettin ögel, proféssor doktor özqan izgi, proféssor doktor réshit rahmeti arat qatarliq tonulghan tarixchilar köp sanda kitab yézip qaldurghan bolup, proféssor doktor axmet tashaghil ependining bu kitabi, burunqilargha qarighanda özige xas alahidilikke ige bir eser iken. Doktor erkin ekrem ependi aldi bilen türkiyediki qedimki türk tarixi tetqiqatining omumiy ehwalining bezi döletlerdiki bilen sélishturghanda ajiz ikenlikini bayan qildi.

Qedimki türk tarixi we Uyghur tarixi qedimki xitay menbeliride xatirilen'gen bolup, türkiye jumhuriyiti döliti 1923-yili qurulghandin béri qedimki tarix tetqiqatigha alahide ehmiyet bergen, 1960-yillardin kéyin köp sanda oqughuchini teywen'ge ewetip qedimki xitay tilini ögetken. Exmet tashaghil ependimu 1985-yili teywen'ge bérip qedimki xitay tili ögen'gen. Doktor erkin ekrem ependi“Kök tengrining baliliri” namliq kitabning xitay menbelirini asas qilip yézilghanliqini bayan qildi. Doktor erkin ekrem proféssor doktor exmet tashaghil yazghan“Kök tengrining baliliri” namliq kitabning uning burun yazghan 3 kitabini bir kitab qilip neshr qildurghan eser ikenlikini tekitlidi shundaqla bu kitabta Uyghurlargha 30 bet ayrilghanliqini, buning yéterlik emeslikini ilgiri sürdi. Türkiyening izmir shehiridiki ege uniwérsitéti türk dunyasi tetqiqati instituti oqutquchisi alimjan inayet ependi türkiyede Uyghurlarning islamdin burunqi tarixi toghrisidiki tetqiqatning kemchil ikenlikini, bu jehettin élip éytqanda exmet tashaghil mu'ellim yazghan kitabning bu boshluqni toldurushta paydiliq bolidighanliqini bayan qildi.

Türkiyede türkler musulman bolushtin burunqi türk tarixi tetqiq qiliwatqan mezkur kitabning aptori tonulghan tarixchi exmet tashaghil ependi 1964-yili dunyagha kelgen. 1981-Yilidin 1985-yilighiche istanbul uniwérsitéti tarix kespide oqughan. 1985-Yilidin 1987-yilighiche teywende xitay tili ögen'gen. 1987-Yilidin tartip istanbul mimar sinan uniwérsitéti tarix fakultétida oqutquchiliq qilmaqta. U, sibiriyediki türkiy aptonom rayonlar, ottura asiya türkiy jumhuriyetliri, mongghuliye we Uyghur diyarlirigha bérip tekshürüsh élip barghan. Uning türkiyede we chet'elde bolup 5 kitab, 200 etrapida maqalisi élan qilin'ghan.