Kang yowéyning sayahetnamisidiki “Türk” atalghusining ishlitilishi we kélip chiqish tarixi

19 - Esirning axirlirida xitaylar osmaniye dölitini qobul qilishqa bashlighan. Emma osmaniye dölitining ismini “Osmanli, yaki döliti aliye” dep atimighan. Xitaylar osmaniye dölitining ismini gherb menbeliridin paydilinip “Köktürk” ismi bilen ipadilep kelgen, buningda gherb menbelirining tesiri bolghan.

1908 - Yili osmaniye impératorluqi ikkinchi islahatni élan qilghan künide, kang yowéy ismida bir xitay seyyah romaniye arqiliq istanbulgha kelgen. U istanbul xelqining jushqunluqi we xushalliqini öz közi bilen körgen. Seyyah kang yowéy istanbuldiki barliq jami we meschitlerni, istanbuldiki arallarni, kochilarni bir - birlep aylan'ghandin kéyin bir sayahetname yézip qaldurghan. Emma bu sayahetname türkiyide peqet bilinmeydu. Bu yerde qiziqarliq bolghan nerse kitabning ismi. Aptor kitabning ismini “Türk sayahetnamisi” dep qoyghan. Bu yerdiki xitayche “Tu jü'e” atalghusi köktürkler menisini ipadileydiken. Eslide kitabning ismini “Osmaniye impériyisi sayahetnamisi” déyishi kérek idi. Kitabda köktürk dölitining ismi üchün ishlitilgen “Köktürk” atalghusi bilen yézilishi tetqiq qilishqa tégishlik bir téma. Bu heqte dr. Erkin ekrem enqere uniwérsitétida ötküzülgen türkologiye yighinida bir ilmiy doklat berdi. Bügünki tarix we bügün programmimizda doklattin ariyeler anglitimiz. U, maqaliside kang yowéyning sayahetnamisi toghrisida melumat bergendin kéyin, bu kitabta ishlitilgen türk atalghusidin chiqish qilip, türk atalghusining kélip chiqishi, xitay alimlarning türk sözini qandaq ishletkenliki, Uyghurlarning qachandin tartip türk atalghusini ishletkenlikige oxshash su'allargha jawab bergen.