ئادريان زېنز: «بىز بۇ يەردە ھەقىقەتەنمۇ ئىنسانپەرۋەرلىك مەسئۇلىيىتىنىڭ جىددىي تەقەززاسىدىن سۆز ئېچىۋاتىمىز.»
قىرغىزىستان پايتەختى بىشكەك شەھىرىنىڭ تۇرغۇنى ئايىمخان ئانا قەمبەراخۇن قىزى يۈز يىللىق تەۋەللۇتىنى نىشانلىماقتا.
ئەركىن ئاسىيا رادىئوسى ئۇيغۇر بۆلۈمىنىڭ مۇشۇ بىر ھەپتە جەريانىدا ئېلان قىلغان ئۇيغۇرلارغا مۇناسىۋەتلىك بىر قىسىم مۇھىم خەۋەرلىرى.
خىتاينىڭ ھۆكۈمرانلىقى ئورنىتىلغاندىن كېيىن، ئۇيغۇرلاردىكى تۇنجۇققان مىللەتچىلىك ئىدىيەسى 1980-يىللارغا كەلگەندە يەنە بىر قېتىم باش كۆتۈرۈشكە باشلىغان.
«ئامېرىكا ئىنسانشۇناسلىق ئىلمىي جەمئىيىتى» ئامېرىكىنىڭ بېيجىڭدا تۇرۇشلۇق باش ئەلچىسى تېررىي برانستاتقا مەكتۇپ يازغان.
خوتەندە مەسچىت چېقىش دولقۇنىنىڭ يەنە داۋام قىلىپ، بەيتۇللا ۋە بەيتۇلمەمۇر مەسچىتى قاتارلىق 10 نەچچە قەدىمىي مەسچىت چېقىۋېتىلگەن.
15-ئاۋغۇست دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى ئىجرائىيە كومىتېتىنىڭ يىغىنىنى چاقىرىپ، 6 چوڭ پائالىيەت ئۈچۈن قارار قوبۇل قىلدى.
سابىت ئابدۇراھمانوف پۈتكۈل ھاياتىنى ئۆز خەلقىنىڭ كېلەچىكى ۋە بەخت-سائادىتىگە بېغىشلىغان بىر ئىنسان.
مەكىت ناھىيەسىدە جەسىتى دەريادىن سۈزۈۋېلىنغان 10 ياشلاردىكى بىر بالىنىڭ ئاتا-ئانىسى يىغىۋېلىش لاگېرىدا ئىكەن.
تونۇلغان مەرىپەتپەرۋەر تىجارەتچى ۋە «خالىس فوندى جەمئىيىتى» نىڭ قۇرغۇچىسى ئابلىمىت ھوشۇر خالىس ھاجىم تۇتقۇن قىلىنغان.
ئۇيغۇرلار دىيارى ئۆتكەن ئەسىرنىڭ باشلىرىدىن تارتىپلا غەرب دۇنياسىدىكى ھەر ساھە ئالىملىرىنىڭ دىققىتىدە بولۇپ كەلگەن ئىدى.
تۈركىيەدە ياشاۋاتقان ئۇيغۇرلاردىن ئابدۇرېھىم ئىمىن ئىجتىمائىي تاراتقۇلاردا، ئائىلىسىدىن تۇتقۇن قىلىنغانلار ھەققىدە مەلۇمات بەرگەن.
ب د ت يىغىنىدا، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر دىيارىدىكى يىغىۋېلىش لاگېرلىرىنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى ئىنكار قىلغانلىقى قىزىق تېما بولماقتا.
مۇھاجىرەتتىكى بىر قىسىم ئۇيغۇرلار سۈكۈتنى بۇزۇپ، خىتاينىڭ زۇلۇمىغا ئۇچراۋاتقان ئۇرۇق-تۇغقانلىرىنىڭ ئەھۋالىنى ئاشكارىلاشقا باشلىدى.
ب د ت خىتاينىڭ ئۆزى قول قويغان ئىرقىي ئايرىمىچىلىققا قارشى تۇرۇش خىتابنامىسىگە ئەمەل قىلغان ياكى قىلمىغانلىقى ھەققىدە سوئال سورىغان.
خىتاي ئۆكتىچى زىيالىيلىرىدىن 45 كىشى خىتاي خەلقىنى خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇرلارغا يۈرگۈزۈۋاتقان زوراۋانلىق سىياسەتلىرىگە سۈكۈت قىلماسلىققا چاقىردى.
ئۆتكەن ھەپتە ئۈرۈمچىدىكى بىر ئاھالىلەر كومىتېتى ئاھالىلەرگە قارىتا خىتاي دۆلەت رەئىسى شى جىنپىڭنىڭ رەسىمىنى ئېسىش توغرۇلۇق بىر ئۇقتۇرۇش تارقاتقان.
رۇس تىللىق ئاممىۋى ئاخبارات ۋاسىتىلىرىدە خىتاينىڭ ئۇيغۇر ئېلىدىكى باستۇرۇش سىياسىتى توغرىلىق ماقالىلەر پات-پات بېرىلىدىغان بولغان ئىدى.
تۈركىيە جۇمھۇرىيىتى ئوتتۇرا ئاسىيادىكى تۈركىي جۇمھۇرىيەتلىرىدىن قالسا ئۇيغۇرلار ئەڭ كۆپ ئولتۇراقلاشقان دۆلەتلەردىن بىرى ھېسابلىنىدۇ.
خىتاي ۋەكىللەر ئۆمىكى ب د ت نىڭ ئىرقىي ئايرىمىچىلىققا قارشى تۇرۇش كومىتېتىنىڭ يىغىندا 10-ئاۋغۇست سورالغان سوئاللارغا 13-ئاۋغۇست جاۋاب بەردى.
ئۇيغۇرلار دىيارىدىكى سىياسىي ھەرىكەتلەردە ئۇيغۇرلارنىڭ ئاساسىي نىشان بولۇۋاتقانلىقى بارغانسېرى ئايدىڭلىشىشقا باشلىدى.
13-ئاۋغۇست ب د ت دا چاقىرىلغان ئىرقىي ئايرىمىچىلىققا قارشى يىغىندا خىتاي ۋەكىللەر ئۆمىكى «جازا لاگېرلىرى مەۋجۇت ئەمەس،» دېدى.
ۋوئېسېر خانىم 2003-يىل ئۆكتەبىر يېزىلغان سەپەر خاتىرىسىنى ئارىدىن 15 يىل ئۆتكەندە ئېلان قىلىنىشىدىكى سەۋەب ھەققىدە ئايرىم چۈشەندۈرۈش بەرمىگەن.
ھونگارىيە پايتەختى بۇداپېشتتا ئۆتكۈزۈلگەن 2018-يىللىق «دۇنيا تۇران قۇرۇلتىيى» غا ئۇيغۇر ۋەكىللىرىمۇ قاتناشتى.
