Бишкәктә үрүмчи қанлиқ вәқәси қурбанлири хатириләнди

3-Июл күни қирғизистан пайтәхти бишкәк шәһириниң аламедин районида қирғизистан уйғурлириниң “иттипақ” җәмийитиниң уюштуруши билән 2009-йил үрүмчи қанлиқ вәқәсиниң йәттә йиллиқини хатириләш паалийити болуп өтти.

Шәһәр вә униң әтрапидики наһийә вә йезилардин кәлгән уйғур җамаәтчилики қатнашқан мәзкур йиғинға дуня уйғур қурултийиниң қирғизистан бойичә вәкили розимуһәммәт абдулбақийеф риясәтчилик қилди.

Р. Абдулбақийеф өз сөзидә миңлиған уйғур яшлириниң тинч намайишқа чиқип, хитай даирилиридин өзлириниң инсан һәқлириниң һимайә қилинишини тәләп қилған болсиму, әмма бу намайишниң қораллиқ һәрбий, сақчи қисимлири тәрипидин вәһшийләрчә бастурулғанлиқини, нәтиҗидә көплигән тинч аһалиниң, болупму яшларниң қурбан болғанлиқини, түрмиләргә ташланғанлиқини, изсиз йоқап кәткәнликини оттуриға қойди.

Хәтмә қуран оқулғандин кейин, сөз алған қирғизистан уйғурлириниң “иттипақ” җәмийитиниң рәиси артиқ һаҗийеф шу мунасивәт билән бүгүнки күндә дуняниң көплигән мәмликәтләрдә яшаватқан уйғурларниң хатириләш паалийәтлирини, намайишларни өткүзүватқанлиқини, шулар қатарида қирғизистан уйғурлириниңму өз қериндашлириниң һәқ-һоқуқлириниң хитай коммунистик һакимийити тәрипидин дәпсәндә қилиниватқанлиқини қаттиқ әйибләйдиғанлиқини билдүрди.

Үрүмчи қанлиқ қирғинчилиқи тоғрисида доклат қилған қирғизистан уйғурлири “иттипақ” гезитиниң баш муһәррири әкбәрҗан бавудун хитай даирилириниң узун йиллардин буян уйғурларниң инсаний һоқуқлирини дәпсәндә қилип келиватқанлиқини тәкитлиди.

Радийомиз зияритини қобул қилған пешқәдәм зиялий турсун ислам 2009-йили дуня уйғур қурултийиниң йиғинидин қайтип, икки айдин кейин үрүмчидә йүз бәргән қанлиқ вәқәни аңлиғанлиқини әсләп, мундақ деди: “июлда әркин асия радийосиниң мудири долқун қәмбири ‛әнқәрәдә мухбирларни тәйярлаш курсиға қатнишиң‚ деди. Дәрс өтүлүватқанда бир бала йүгүрүп кирип, ‛үрүмчидә қанлиқ вәқә болуватиду, шуни интернеттин көрүвелиңлар‚ деди. Биз уни көргән вақтимизда нәччә миң яшлар қолида уйғур байриқи әмәс, хитайниң байриқини көтүрүп, тинч намайишқа чиқип, һөкүмәт алдида өзиниң дәрд-әләмлирини ейтишқа тоғра кәлди. Сақчилар уларниң алдини тосуп урғандин кейин, аялларниң наразилиқлирини һөҗҗәтлик асаста көрдуқ.”

Т. Ислам кейинки мәлуматлар вә болупму гуваһчиларниң көрсәткән пакитлиридин йәнә көп нәрсиләрниң ашкара болғанлиқини оттуриға қойди: “сақчиларниң пуқрачә кийинип, уйғурларни уруп, өлтүргәнлики мәлум болди. Бу һәқтә материялларни йиғип, ‛хитай дуняға хәвп туғдурмақта‚ дегән китаб яздим. Йиғинда шуларни тәпсилий сөзләп, қошумчә қилдим. Андин кейин соаллар, пикирләр, тәклипләр болди. Көп адәмләр наһайити актип болди. Адәм көп болмисиму, наһайити дағдуғилиқ, яхши өтти.”

Йиғинда сөзгә чиққан ғәйрәт җаһаноф, рәпқәт йүсүпоф, мирзәким абдулоф, абдурешит надироф вә башқилар өз сөзлиридә хитай даирилириниң уйғур елидә йүргүзүватқан қирғинчилиқ сияситини паш қилидиған көплигән пакитларни баян қилди.

Зияритимизни қобул қилған “иттипақ” гезити баш муһәрририниң орунбасари абдурәһим һапизоф дуняниң көплигән мәмликәтлиридә яшаватқан уйғурларниң һәр хил паалийәтләрни өткүзүп, өзлириниң һәқ-һоқуқлирини дуня җамаәтчиликигә, хәлқара тәшкилатларға йәткүзүватқанлиқини, бишкәктә өткән бу қетимқи йиғинға шәһәрдин ташқири, қарабалта, тоқмақ, новопокрофка, лебединовка қатарлиқ уйғурлар зич олтурақлашқан шәһәр вә йезилардинму вәкилләр кәлгәнликини ейтип, мундақ деди: “йигит башлири, ақсақаллар, вәкилләр көп соалларни бәрди. Бу соалларға а. Һаҗийеф, р. Абдулбақийеф вә ә. Бавдуноф яхши җаваб бәрди. Шундақла алдимизда болидиған қурултай тоғрилиқму сөз болди.

Йиғин қатнашқучилири қурултайниң нәтиҗилик болушиға өзлириниң ишинидиғанлиқини билдүрди. Йиғин наһайити яхши кәйпиятта өтти. Биз хитай һөкүмитиниң уйғурларға қарши йүргүзүватқан ассимилятсийә сияситини мушу йиғин арқилиқ дуня хәлқигә тонуштурушимиз керәк.”

Йиғин ахирида “иттипақ” җәмийитиниң рәиси артиқ һаҗийеф мәзкур хатириләш мурасимиға қатнашқучиларға җәмийәт намидин миннәтдарлиқ билдүрди.

Буни бесиш арқилиқ, пикриңизни йезиң

• Принт
• Һәмбәһр
• Әвәтиш

Барлиқ пикир - баянларни көрүш.

• Бүгүнки аңлитиш
• Илгирики аңлитишлар