ئامېرىكىنىڭ فېرگۇسون ۋەقەسى بىلەن ئۇيغۇر مەسىلىسىنى سېلىشتۇرۇش مۇمكىنمۇ؟

ھۆرمەتلىك رادىئو ئاڭلىغۇچىلار، 8 - ئاينىڭ 9 - كۈنى مىسسورى شىتاتى فېرگۇسون شەھىرىدە 18 ياشلىق قارا تەنلىك بىر بالا ساقچى تەرىپىدىن ئېتىپ ئۆلتۈرۈلگەن. ۋەقەگە چېتىشلىق ساقچى ئۆزىنى قوغداش ئۈچۈن ئۇنى ئېتىشقا مەجبۇر بولغانلىقىنى ئىلگىرى سۈرسە، بۇنىڭغا قارشى چىققۇچىلار ساقچىنىڭ ھېچقانداق تەھدىت يوق بىر ئەھۋال ئاستىدا، قولىدا قورال بولمىغان بىر بالىغا ھەددىدىن زىيادە كۈچ قوللانغانلىقىنى بىلدۈرمەكتە.

ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۆلگۈچىنىڭ 18 ياشلىق بىر قارا تەنلىك بولۇشى ۋە ساقچىنىڭ بولسا ئاق تەنلىك بولۇشى ئامېرىكىدىكى قارا تەنلىكلەرگە قارىتا ئېرقىچىلىق قىلىنىۋاتقانلىقى ھەققىدىكى تالاش - تارتىشلارنى قوزغاپ، فېرگۇسون شەھىرىدە كەڭ كۆلەملىك نامايىشقا سەۋەب بولدى. نامايىش زورىيىپ، قالايمىقانچىلىق كېلىپ چىققاندىن كېيىن، ساقچىلار كۆزدىن ياش ئاققۇزىدىغان بومبا ۋە رېزىنكە ئوقلار ئارقىلىق نامايىشچىلارنى تارقاقلاشتۇرغان ۋە قالايمىقانچىلىق پەيدا قىلغانلارنى قولغا ئالغان ئىدى.

فېرگۇسۇندىكى بۇ ۋەقە پۈتۈن دۇنيا مەتبۇئاتلىرى ئالاھىدە دىققەت قىلىدىغان زور بىر خەلقئارالىق ۋەقە بولۇپ قالغان بولۇپ، ھەر دۆلەتلەردىكى ئوخشىمىغان مەتبۇئاتلار ھەممىسى ئامېرىكىدىكى بۇ ۋەقەنى ئۆز دۆلەتلىرىنىڭ ئىچكى سىياسەتلىرىگە چېتىشلىق مەسىلىلەرگە باغلاپ تۇرۇپ مۇلاھىزە قىلغان. ۋاشىنگتون پوچتىسى گېزىتى ھەرقايسى ئەللەرنىڭ ئامېرىكىدىكى بۇ ۋەقەگە قايتۇرغان ئىنكاسلىرى بىر - بىرلەپ سېلىشتۇرۇلغان بىر خەۋەر ماقالىسى ئېلان قىلغان بولۇپ، ئۇنىڭدىن قارىغاندا، ئەنگىلىيىدىكى بىر قىسىم ئاخبارات ئورگانلىرى ئامېرىكا ساقچىلىرىنىڭ نامايىشچىلارنى تارقىتىش ۋاستىسىنى ئالاھىدە چىقىش قىلىپ، ئەنگىلىيە ساقچىلىرىنىڭ 2011 - يىلى ئوخشاش ۋەقە سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان نامايىش ۋە قالايمىقانچىلىقلارنى ئاياقلاشتۇرۇشتا يۇقىرىدىكى ۋاستىلەرنى قوللانمىغانلىقىغا مەدھىيە ئوقۇغان. گېرمانىيىنىڭ ئاخبارات ئورگانلىرىنىڭ تەنقىدى خېلى كۈچلۈك بولغان بولۇپ، ئۇلار ئامېرىكىدىكى قارا تەنلىكلەرنىڭ ئىجتىمائىي ئورنىنىڭ ھېلىھەم تۆۋەنلىكىنى بىلدۈرۈپ، بۇنى پرېزىدېنت ئوبامانىڭ خىزمىتىدىكى يېتەرسىزلىك، دەپ كۆرسەتكەن. كانادا مەتبۇئاتى بولسا كانادادا بۇنداق ئەھۋاللارنىڭ يۈز بېرىپ باقمىغانلىقىغا مەدھىيە ئوقۇغان.

تۈركىيىنىڭ ھازىرقى ھۆكۈمەتنى قوللايدىغان بىر قىسىم مەتبۇئاتلىرى بولسا، ئامېرىكىنى بۇ مەسىلىدە قاتتىق تەنقىد قىلىپ، ئامېرىكا ئاخباراتلىرىنى ئۆزىنىڭ مەسىلىلىرىگە كەلگەندە كۆز يۇمۇۋېلىش، بۇ ھەقتىكى خەۋەرلەرنى ئارقا پىلانغا ئىتتىرىش بىلەن ئەيىبلىگەن. چۈنكى، ئالدىنقى يىلى تۈركىيىدە گېزى باغچىسى ھەرىكىتى باشلىغاندا ئەردوغان ھۆكۈمىتىنىڭ نامايىشچىلارنى تارقاقلاشتۇرۇشتا قوللانغان ۋاستىلىرى غەرب مەتبۇئاتلىرىنىڭ قاتتىق تەنقىدىگە ئۇچرىغان ئىدى.

ئامېرىكىدىكى فېرگۇسون ۋەقەسىدە ئامېرىكىنى قاتتىق تەنقىد قىلغان دۆلەتلەر شۈبھىسىزكى، رۇسىيە ۋە خىتاي بولغان. رۇسىيە ۋە خىتاي ھەر ئىككىسى ئامېرىكىنى ئېرقچىلىق قىلىش بىلەن ئەيىبلىگەن. مەلۇم بولۇشىچە، خىتاينىڭ شىنخۇا ئاگېنتلىقى دۈشەنبە كۈنى ئۆزىنىڭ ئىنگىلىزچە خەۋەر سەھىپىسىدە خەۋەر ئېلان قىلىپ، ئېرقىچىلىقنى ئامېرىكىنىڭ «ئۇزۇنغا سوزۇلغان، چوڭقۇر يىلتىز تارتقان ساقايماس كېسىلى» دەپ كۆرسەتكەن. ئۇلار يەنە، ئامېرىكىنىڭ ئۆزىدە نۇرغۇن مەسىلىلەرنىڭ بارلىقىنى، ھەممە دۆلەتنىڭ ئۆزىگە چۇشلۇق مەسىلىسى بولىدىغانلىقىنى بىلدۈرۈپ، ئامېرىكىنى «باشقىلارنىڭ ئىشىغا ئارىلىشىپ، خەقنى تەنقىد قىلغۇچە، ئالدى بىلەن ئۆزىدىكى مەسىلىلەرنى ھەل قىلىشى كېرەك» دەپ تەنقىد قىلغان. بىراق، قىزىقارلىقى خىتاي ئاخبارات ۋاستىلىرى ئامېرىكىنىڭ فېرگۇسون شەھىرىدىكى بۇ ۋەقە ھەققىدە دۆلەت ئىچىدىكى خىتاي تىلىدا بېرىدىغان ئاخبارات ئورگانلىرىدا كۆپ توختالمىغان ۋە بۇ ھەقتە ھېچقانداق ئىپادىمۇ بىلدۈرمىگەن. شىنخۇا پەقەت يۇقىرىدىكى ئىنكاسنى ئاۋام خەلق ئوقۇپ چۈشىنەلمەيدىغان ئىنگىلىزچە نۇسخىسىدا ئېلان قىلغان.

بۇ ئەھۋال، ئامېرىكىلىق كۆزەتكۈچىلەرنىڭمۇ دىققىتىنى قوزغىغان بولۇپ، ۋاشىنگتون پوچتىسى ۋە ۋال سترىت ژۇرنىلى ھەر ئىككىلا مەتبۇئاتتىكى گېزىتتە خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇرلارغا تۇتقان مۇئامىلىسى ئۆزىگە ئايان بولغاچقا، بۇ ھەقتە ئامېرىكىنى ئوچۇق - ئاشكارا تەنقىد قىلىشقا پېتىنالمىغان بولۇشى مۇمكىنلىكىنى پەرەز قىلىشقان. ۋال - سترىت ژۇرنىىلى بۇ ھەقتىكى خەۋىرىدە، بېيجىڭدىكى چەتئەل تىللىرى ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ خەلقئارا ئۇچۇر - ئالاقە بىلىملىرى بۆلۈمى باشلىقى مۇ چياۋنىڭ مۇلاھىزىسىگە يەر بەرگەن. مۇ چياۋ خىتاي دۆلەت ئاخباراتلىرىنىڭ فېرگۇسوندىكى ۋەقەنى دۆلەت ئىچىگە قاراتقان مەتبۇئاتلىرىدا كۆپ توختالماسلىقى ھەققىدىكى سەۋەبلەرنىڭ بىرىنى كۆرسەتكەندە، فېرگۇسوندىكى مەسىلە بىلەن شىنجاڭدىكى ۋەزىيەت ئوخشىشپ كېتىدىغانلىقى، شۇڭا خىتاي ھۆكۈمەت ئاخباراتلىرى بۇ ھەقتە بەك جىق سۆزلەپ كەتسە، ئوتنىڭ ئۆزىگە تۇتۇشۇپ كېتىشىدىن ئېھتىيات قىلغان بولۇشى مۇمكىنلىكىنى ئېيتقان. بىراق، ئۇيغۇر مۇلاھىزىچىلەر بولسا بۇنىڭغا قوشۇلمايدۇ. ئۇلار فېرگۇسۇندىكى ۋەقە بىلەن ئۇيغۇر ئېلىدىكى ۋەقەنىڭ خاراكتېرىنىڭ بىر - بىرىگە قەتئىي ئوخشىمايدىغانلىقىغا، بۇ ئىككى ۋەقەنى سېلىشتۇرۇشنىڭمۇ مۇمكىن ئەمەسلىكىگە ئىشىنىدۇ. ئامېرىكىدىكى ئۇيغۇر زىيالىيسى ئىلشات ھەسەن ئەپەندى بۇ ھەقتە توختىلىپ، ئامېرىكىدىكى ئۇ ساقچىنىڭ ئۆزىنىڭ شۇ ۋاقىتتىكى روھىي ھالىتىگە ۋەكىللىك قىلىدىغان ئايرىم بىر ۋەقەنى ئۇيغۇر ئېلىدا خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ قولى بىلەن يۈرگۈزۈلۈۋاتقان سىياسەت بىلەن سېلىشتۇرۇشنىڭ مۇمكىن ئەمەسلىكىنى بىلدۈردى.

ئامېرىكا ئەدلىيە دائىرىلىرى ھازىر 18 ياشلىق مايكىل بروۋننىڭ ئۆلتۈرۈلۈش مەسىلىسىنى جىددىي تەكشۈرمەكتە. بۈگۈن، مىسسورى سوتى داۋانىڭ ئاخىرىقى نەتىجىسىنىڭ بۇ يىل 10 - ئايدا چىقىدىغانلىقىنى ئېلان قىلدى. ھازىر ساقچىنى تەكشۈرۈشكە ئامېرىكا فېدىراتسىيىلىك تەكشۈرۈش ئىدارىسىمۇ قاتناشقان بولۇپ، ئامېرىكا دائىرىلىرى داۋا نەتىجىسىنىڭ چوقۇم ئادىل بولىدىغانلىقىنى، ئەگەر ساقچىنىڭ زىيادە كۈچ قوللىنىپ، بىھۇدە ئۆلۈمگە سەۋەب بولغانلىقى ئاشكارىلانسا، ئۇنىڭ چوقۇم جازالىنىدىغانلىقىنى ۋەدە قىلماقتا. مەملىكەت مىقياسى بويىچىمۇ فېرگۇسوندىكى ساقچىنىڭ جازالىنىشى كېرەكلىكىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، نامايىشچىلارنى قوللىغۇچىلارنىڭ سانى كۆپەيمەكتە. ئامېرىكىنىڭ باشقا شىتاتلىرىدىمۇ فېرگۇسوندىكى نامايىشنى قوللاش نامايىشلىرى ئۆتكۈزۈلمەكتە.

ئامېرىكا ئۇيغۇر بىرلەشمىسى رەئىسى، ئادۋوكات ئالىم سېيىتوف ئەپەندى بۇ ھەقتە توختىلىپ، ئامېرىكىنىڭ ئالدى بىلەن بىر قانۇن دۆلىتى ئىكەنلىكىنى، شۇڭا ئەگەر بۇ ئىشتا ساقچى گۇناھكار بولسا ئۇنىڭ چوقۇم قانۇننىڭ جازاسىغا ئۇچرايدىغانلىقىنى ئەسكەرتتى.