Amérikining férguson weqesi bilen Uyghur mesilisini sélishturush mumkinmu?

Hörmetlik radi'o anglighuchilar, 8 - ayning 9 - küni missori shitati férguson shehiride 18 yashliq qara tenlik bir bala saqchi teripidin étip öltürülgen. Weqege chétishliq saqchi özini qoghdash üchün uni étishqa mejbur bolghanliqini ilgiri sürse, buninggha qarshi chiqquchilar saqchining héchqandaq tehdit yoq bir ehwal astida, qolida qoral bolmighan bir baligha heddidin ziyade küch qollan'ghanliqini bildürmekte.

Uning üstige ölgüchining 18 yashliq bir qara tenlik bolushi we saqchining bolsa aq tenlik bolushi amérikidiki qara tenliklerge qarita érqichiliq qiliniwatqanliqi heqqidiki talash - tartishlarni qozghap, férguson shehiride keng kölemlik namayishqa seweb boldi. Namayish zoriyip, qalaymiqanchiliq kélip chiqqandin kéyin, saqchilar közdin yash aqquzidighan bomba we rézinke oqlar arqiliq namayishchilarni tarqaqlashturghan we qalaymiqanchiliq peyda qilghanlarni qolgha alghan idi.

Férgusundiki bu weqe pütün dunya metbu'atliri alahide diqqet qilidighan zor bir xelq'araliq weqe bolup qalghan bolup, her döletlerdiki oxshimighan metbu'atlar hemmisi amérikidiki bu weqeni öz döletlirining ichki siyasetlirige chétishliq mesililerge baghlap turup mulahize qilghan. Washin'gton pochtisi géziti herqaysi ellerning amérikidiki bu weqege qayturghan inkasliri bir - birlep sélishturulghan bir xewer maqalisi élan qilghan bolup, uningdin qarighanda, en'giliyidiki bir qisim axbarat organliri amérika saqchilirining namayishchilarni tarqitish wastisini alahide chiqish qilip, en'giliye saqchilirining 2011 - yili oxshash weqe sewebidin kélip chiqqan namayish we qalaymiqanchiliqlarni ayaqlashturushta yuqiridiki wastilerni qollanmighanliqigha medhiye oqughan. Gérmaniyining axbarat organlirining tenqidi xéli küchlük bolghan bolup, ular amérikidiki qara tenliklerning ijtima'iy ornining hélihem töwenlikini bildürüp, buni prézidént obamaning xizmitidiki yétersizlik, dep körsetken. Kanada metbu'ati bolsa kanadada bundaq ehwallarning yüz bérip baqmighanliqigha medhiye oqughan.

Türkiyining hazirqi hökümetni qollaydighan bir qisim metbu'atliri bolsa, amérikini bu mesilide qattiq tenqid qilip, amérika axbaratlirini özining mesililirige kelgende köz yumuwélish, bu heqtiki xewerlerni arqa pilan'gha ittirish bilen eyibligen. Chünki, aldinqi yili türkiyide gézi baghchisi herikiti bashlighanda erdoghan hökümitining namayishchilarni tarqaqlashturushta qollan'ghan wastiliri gherb metbu'atlirining qattiq tenqidige uchrighan idi.

Amérikidiki férguson weqeside amérikini qattiq tenqid qilghan döletler shübhisizki, rusiye we xitay bolghan. Rusiye we xitay her ikkisi amérikini érqchiliq qilish bilen eyibligen. Melum bolushiche, xitayning shinxu'a agéntliqi düshenbe küni özining in'gilizche xewer sehipiside xewer élan qilip, érqichiliqni amérikining “Uzun'gha sozulghan, chongqur yiltiz tartqan saqaymas késili” dep körsetken. Ular yene, amérikining özide nurghun mesililerning barliqini, hemme döletning özige chushluq mesilisi bolidighanliqini bildürüp, amérikini “Bashqilarning ishigha ariliship, xeqni tenqid qilghuche, aldi bilen özidiki mesililerni hel qilishi kérek” dep tenqid qilghan. Biraq, qiziqarliqi xitay axbarat wastiliri amérikining férguson shehiridiki bu weqe heqqide dölet ichidiki xitay tilida béridighan axbarat organlirida köp toxtalmighan we bu heqte héchqandaq ipadimu bildürmigen. Shinxu'a peqet yuqiridiki inkasni awam xelq oqup chüshinelmeydighan in'gilizche nusxisida élan qilghan.

Bu ehwal, amérikiliq közetküchilerningmu diqqitini qozghighan bolup, washin'gton pochtisi we wal strit zhurnili her ikkila metbu'attiki gézitte xitay hökümitining Uyghurlargha tutqan mu'amilisi özige ayan bolghachqa, bu heqte amérikini ochuq - ashkara tenqid qilishqa pétinalmighan bolushi mumkinlikini perez qilishqan. Wal - strit zhurni'ili bu heqtiki xewiride, béyjingdiki chet'el tilliri uniwérsitétining xelq'ara uchur - alaqe bilimliri bölümi bashliqi mu chyawning mulahizisige yer bergen. Mu chyaw xitay dölet axbaratlirining férgusondiki weqeni dölet ichige qaratqan metbu'atlirida köp toxtalmasliqi heqqidiki seweblerning birini körsetkende, férgusondiki mesile bilen shinjangdiki weziyet oxshishp kétidighanliqi, shunga xitay hökümet axbaratliri bu heqte bek jiq sözlep ketse, otning özige tutushup kétishidin éhtiyat qilghan bolushi mumkinlikini éytqan. Biraq, Uyghur mulahizichiler bolsa buninggha qoshulmaydu. Ular férgusundiki weqe bilen Uyghur élidiki weqening xaraktérining bir - birige qet'iy oxshimaydighanliqigha, bu ikki weqeni sélishturushningmu mumkin emeslikige ishinidu. Amérikidiki Uyghur ziyaliysi ilshat hesen ependi bu heqte toxtilip, amérikidiki u saqchining özining shu waqittiki rohiy halitige wekillik qilidighan ayrim bir weqeni Uyghur élida xitay hökümitining qoli bilen yürgüzülüwatqan siyaset bilen sélishturushning mumkin emeslikini bildürdi.

Amérika edliye da'iriliri hazir 18 yashliq maykil brownning öltürülüsh mesilisini jiddiy tekshürmekte. Bügün, missori soti dawaning axiriqi netijisining bu yil 10 - ayda chiqidighanliqini élan qildi. Hazir saqchini tekshürüshke amérika fédiratsiyilik tekshürüsh idarisimu qatnashqan bolup, amérika da'iriliri dawa netijisining choqum adil bolidighanliqini, eger saqchining ziyade küch qollinip, bihude ölümge seweb bolghanliqi ashkarilansa, uning choqum jazalinidighanliqini wede qilmaqta. Memliket miqyasi boyichimu férgusondiki saqchining jazalinishi kéreklikini ilgiri sürüp, namayishchilarni qollighuchilarning sani köpeymekte. Amérikining bashqa shitatliridimu férgusondiki namayishni qollash namayishliri ötküzülmekte.

Amérika Uyghur birleshmisi re'isi, adwokat alim séyitof ependi bu heqte toxtilip, amérikining aldi bilen bir qanun döliti ikenlikini, shunga eger bu ishta saqchi gunahkar bolsa uning choqum qanunning jazasigha uchraydighanliqini eskertti.