1985-Yilidiki “12-Dékabir Uyghur oqughuchilar herikiti” shahitlarning eslimiside (2)

1985-Yilidiki 12-dékabir Uyghur oqughuchilar herikitini xatirilesh pa'aliyitidin körünüshler. 2015-Yili 19-dékabir, amérika.

1980-Yillarda Uyghur aliy mektep oqughuchilirining ürümchide élip barghan bir qatar namayishliri hemde ularning “Erkinlik, barawerlik we démokratiye” dep towlighan chuqanliri Uyghur bügünki zaman tarixidiki eng shanliq sehipilirini yazdi.

Közetküchiler, “12-Dékabir Uyghur oqughuchilar herikiti” öz xaraktéri we chongqur ijtima'iy tesiri bilen bügünki zaman Uyghur tarixidiki dewr bölgüch zor weqe bolup qaldi. Shuningdin kéyin Uyghur aliy mektep oqughuchilirining démokratiye we milliy hoquq yolidiki bir qatar zenjirsiman namayishlirining perdisi échildi, dep hésablimaqta.

Undaqta, buningdin 30 yil burunqi bu zor tarixiy weqe heqqide bügünki hayat shahitlar néme deydu? ularning janliq eslimiliri Uyghur bügünki zaman tarixining ashu mezgildiki sehipilirige qandaq ülgilerni teqdim qilidu?

Bügün amérikida yashawatqan shahitlardin nurmuhemmet musabay özining bu heqtiki janliq eslimisi arqiliq yuqiriqi so'allargha jawab bérishke tirishti.

U öz bayanlirida on minglighan Uyghur qiz-oghul studéntlarning 1985-yilining 12-dékabir künide qar-muz qaplighan ürümchi kochilirini daghdughiliq sho'arlar bilen lerzige keltürgenlikini chongqur hayajan ilikide bayan qildi.

Shahitlardin amérikida yashawatqan abdullim ababekrimu bu heqte eslime teqdim qildi. U, eyni chaghda ürümchidiki ottura téxnikom mektepliride oquwatqan Uyghur oqughuchilarning qandaq qilip shinjang uniwérsitétidin bashlan'ghan bu zor heriketke awaz qoshqanliqini izahlap ötti.

Nurmuhemmet musabay öz eslimiside “12-Dékabir namayishi” ni teshkilligen Uyghur oqughuchilar wekilliri bilen shu waqittiki Uyghur aptonom rayonluq da'iriler otturisida élip bérilghan tartishma we munaziriler heqqide guwahliq berdi. U yene mahinur isimlik bir Uyghur qizning eyni chaghdiki munazire üstilide Uyghur aptonom rayonluq partkomning sabiq mu'awin sékrétari janabil bilen élip barghan muressesiz tartishmisi heqqide alahide qisturma berdi.

Shahitlardin memet toxti öz eslimiside 1985-yilidiki “12-Dékabir Uyghur oqughuchilar herikiti” ning tesiri heqqide alahide toxtaldi. U ashu qétimliq oqughuchilar herikitining Uyghur élida kéyinki birqanche yilda yüz bergen zenjirsiman naraziliq namayishlirigha pilta bolghanliqini tekitlidi.

Shuning bilen bir waqitta u yene 1987-yili ürümchide yüz bergen “Shadgül Uyghur paji'esi” heqqide pikir bayan qildi. Uning tekitlishiche, Uyghur aliy mektep oqughuchiliri yene shu yillarda tonulghan kino artisi shadgül Uyghurning süyiqestke uchrishi seweblik keng kölemde namayish qilishni pilanlighan iken. Halbuki, da'irilerning ürümchidiki aliy mekteplerni aldin kontrol qilishi we sen'et sahesidikilerning Uyghur oqughuchilarning chaqiriqigha waqtida awaz qoshalmasliqi seweblik qozghilalmighanliqi melum.

Yuqirida 1985-yilidiki “12-Dékabir Uyghur oqughuchilar herikiti shahitlarning eslimiside” namliq mexsus programmining 2-qismini diqqitinglargha sunduq. Mezkur programmining axirqi qismi dawamliq diqqitinglarda bolidu.