Xitay hökümiti xangjuda barliq Uyghur réstoranlirini taqighan, Uyghurlargha yataq bérishni chekligen

Muxbirimiz erkin
2016.08.25
xangju-hangzhou-herbiy-g20.jpg 20 Guruhining bashliqlar yighini harpisida, xangju tenheriket meydani etrapigha toxtitilghan herbiy aptomobil we bronéwikliri. 2016-Yili 18-awghust.
weibo

Uyghurlar xitayning xangju shehiride ötküzülidighan 20 dölet guruhining bashliqlar yighini harpisida yene xitay amanliq küchlirining nishanliq kontrol qilish obyéktigha aylinip qalghan.

Yerlik puqralarning ashkarilishiche, xitay amanliq da'iriliri xangju shehiridiki Uyghur réstoran we ashxanilirini taqighan. Méhmanxanilargha uqturush chüshürüp 7‏-séntebirge qeder herqandaq Uyghurlargha yataq bermeslikni buyrughan.

Xangju sheherlik j x idarisi amanliq tedbirlirining Uyghurlargha qaritilghanliqini ret qilghan bolsimu, emma xangjudiki méhmanxanilar saqchi organlirining Uyghurlargha yataq bermesliki heqqide uqturushi barliqini ilgiri sürdi.

Xangjudiki bir méhmanxanining bir kechlik nöwetchi xadimi mundaq dédi: kechürisiz biz yataq bérelmeymiz. Uyghurlargha yataq bérishke bolmaydiken. Néme üchün dédingizma? bu yuqiri chiqarghan belgilime, bizning méhmanxanining chiqarghan belgilimisi.

Söz mushu yerge kelgende yuqiriqi nöwetchi xadim téléfonni yene bir nöwetchige berdi. Emma u mezkur belgilimini j x organlirining chiqarghanliqini bildürdi.

U : yaxshimusiz! bu belgilimini j x orgini chiqarghan, kechürisiz. Bu waqitliq belgilime bolsa kérek. Mushu yighin ötüp ketse bérilidu. Buning sewebini bizmu bilmeymiz. Yuqiri qandaq belgiligen bolsa biz shuni ijra qilimiz” dédi.

Biraq mezkur nöwetchi xadim, bu belgilime Uyghurlargha chiqirilghan bolsa, bashqa milletlerge bérelemdu?, dégen so'alimizgha jawab bermidi. U téléfonni yene bir nöwetchi xadimgha berdi.

U nöwetchi mundaq dédi: “Wey yaxshimusiz? burun yatsa bolatti, biraq hazir yighin mezgili bolghachqa yuqirining belgilimisi bar. 7‏-Séntebirdin kéyin yataq bérishke bolidu. Mexsus Uyghurlargha yataq bermeslik bu bayamqi nöwetchi özi dewalghan gep emes. Chünki, Uyghurlargha yataq bersek biz yerlik saqchi ponkitigha melum qilishimiz kérek. Bu bizge bek awarichiliq tériydu. Shunga, bizning méhmanxanimiz Uyghurlargha bermeydu. Shinjangliq xenzu we tungganlar kelsimu, saqchigha melum qilinidu.”

Bu nöwetchi xadim axirida, xitay we tungganlar tizimgha élinsimu, netijide ulargha yenila yataq bérilidiken, emma Uyghurlargha néme üchün bérilmeydu, dégen so'alimizgha, buni saqchi ponkitigha bérip sorishimizni tewsiye qildi.
U: “Eng yaxshisi siz buni saqchi idarisige bérip sorap baqamsiz. Buni shular békitken, bizning amalimiz yoq” dep körsetti.

Xangju sheherlik j x idarisining jiddiy ehwal merkizi bolsa saqchi idarisining Uyghurlargha yataq bermeslik heqqide uqturush chiqarghanliqini ret qildi. Jiddiy ehwal merkizining nöwetchi xadimi, “Belki bu her bir saqchi ponkitlirining öz aldigha chiqiriwalghan belgilimisi bolsa kérek” deydu.

Nöwetchi saqchi mundaq dédi: “Hazirgha qeder biz bundaq bir uqturush tapshurup almiduq. Belki bu her qaysi saqchi ponkiti yaki méhmanxanilar öz aldigha chiqarghan belgilime bolsa kérek. Bolmisa biz bundaq uqturush chüshürüp baqmiduq. Men sizge bayam éyttim, shinjangliqlargha yataq bermenglar deydighan uqturushimiz yoq. Lékin siz bilisiz hazir yighin mezgili. Peqet kimlik kinishkingiz bolsa yataq alalaysiz. Biraq tekshürüsh burunqidin qattiqraq. Bu mexsus shinjangliqlargha qaritilghan emes. Yataqqa chüshken herqandaq adem nisbeten qattiq tekshürülidu.”

Yerlik puqralarning inkas qilishiche, da'iriler yene xangjudiki Uyghur réstoran we ashxanilirigha waqitliq taqighan. Xangjuluq bir yerlik xitay ayal 23‏-awghust radi'omizgha bergen uchurida, mehellisidiki bir Uyghur ashxanisining taqiwétilgenlikini bildürdi.

U: “Méning öyümning etrapida Uyghurlar achqan bir leghmenxana bar idi. Tuyuqsiz 4 chong aptomobil kélip, aptomobildin saqchilar chüshti. Men ularni adem tutushqa kelgen oxshaydu, dep oylaptimen. Hemmisi qoral kötürüwalghan idi. Kéyin anglisam ular tazilashqa keptudek. Ular Uyghurlarning ketmeslikidin ensirep keptu. Ular ashxanining axturup, tibetler bar-yoqluqini tekshürüptu. Héchkimni tapalmay ashxanigha péchet sélip kétiptu. Belki, ashxanini waqitliq taqiwetkenliki üchün ashxana xojayinigha azraq pul töleydighu, deymen” dep körsetti.

Uning bildürüshiche, da'iriler yene xangju shehirige kirgen her bir aptomobil, her bir adem, her bir yük taqini qattiq tekshürmektiken.

U mundaq dédi: “Saqchilar bek qattiq tekshürüwatidu. Her bir adem, her bir aptomobil xangjugha kirgen her bir yoluchi we yük taqilarni qattiq tekshürüwatidu. Bu qétim bek ashuruwetti. Ikki künlük yighin üchün etraptiki zawut-karxanilarni taqap, hemme kishini tetilge qoyuwetti. Biz 8 kün qoyup bérilduq. Kishiler buni purset bilip bashqa yerlerge oynashqa ketti. Pütün sheher qupquruq bolup qaldi.

Xitay hökümiti 20 dölet guruhidek bundaq zor xelq'ara yighinda qattiq amanliq tedbirlirini yolgha qoyushning bir zörüriyet ikenlikini ilgiri sürsimu, emma bezi öktichi her qétimliq zor xelq'ara yighinlarda Uyghur we tibetlerni nishanliq kontrol qilishni tenqid qildi.

Nyu york uniwérsitétining siyasiy penler proféssori shya ming buning “Ochuq-ashkara kemsitish” ikenlikini ilgiri sürdi. U,“Her qétimliq zor xelq'ara murasim we yighinlarda yaki halqiliq waqitlarda ular(xitay hökümiti) ikki milletke qarita kemsitish xaraktérlik tedbirlerni alidu. Ularning biri, tibetler, yene biri Uyghurlar. Xitay kompartiyisining xitay puqralirini ayrishi intayin éghir adaletsizlik. U her waqit ularni biwasite, ochuq ashkara kemsitidu.

Proféssor shya ming yene, xitay da'irilirining 20 dölet guruhining yighini mezgilide bundaq qattiq amanliq tedbirlirini élishidiki meqsiti dunyagha özining chong döletlik obrazini namayan qilish ikenlikini ilgiri sürdi.

Shyaming mundaq dédi: u her qétimliq bundaq xelq'ara pa'aliyetlerde xitay xelqining erkinliki we kishilik hoquqini qurban qilip keldi. Her qétimliq zor pa'aliyetlerde buni köreleysiz. Meyli u olimpik yighini bolsun, meyli dunya yermenkisi yaki bu qétimqi 20 dölet guruhining yighini bolsun, u bixeterlik bashqurushini kücheytip, döletning hoquqini kéngeytip keldi. Puqralarning erkinliki, turmushi we kishilik hoquqigha arilishishni jiddiyleshtürdi.
Shunga, uning buninggha bunchilik köp pul serp qilishida ikki meqsiti bar. Uning biri, pütün dunyagha özining intayin küchlük ikenlikini namayan qilish. Bu arqiliq özining bashqilargha ülge bolalaydighan chong dölet, dégen obrazini yaritishtur.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.