Gérmaniyediki türk we Uyghur jem'iyetliri bérlinda namayish ötküzdi

Alperen ojaqliri, türk jama'iti, d u q we yawropa sherqi türkistan birliki qatarliq teshkilatlar bérlindiki xitay elchixanisi aldida ötküzgen namayishidin körünüsh. 2018-Yili 22-dékabir, gérmaniye.

Alperen ojaqliri, türk jama'iti, d u q we yawropa sherqi türkistan birliki qatarliq teshkilatlar bérlindiki xitay elchixanisi aldida ötküzgen namayishidin kéyin, d u q re'isi dolqun eysa ependi alp'eren ojaqliri merkizide doklat bermekte. 2018-Yili 22-dékabir, gérmaniye.

Yéqinqi bir nechche yildin béri Uyghur qérindashliri üstidin élip bériliwatqan zulumlargha nisbeten xitay hökümitining türk-Uyghur munasiwetlirini seweb körsitiwatqanliqini nezerde tutup, türkiye bu mesilini körmeske sélishqa mejbur bolghanidi.

Xitay hökümitining türkiyening bu xil éhtiyatchaliqigha pisent qilmighanliqi, eksiche Uyghurlar üstidiki zulumini téximu chékidin ashuruwatqanliqini tonup yetken türk jem'iyetliri bu chidighusiz éghir sükütini gérmaniye paytexti bérlinda axiri buzdi.

Mushu ayning 22-küni bérlindiki alperen ojaqliri, bérlindiki türk jama'iti, dunya Uyghur qurultiyi we yawropa sherqi türkistan birliki qatarliq teshkilatlar bérlindiki xitay elchixanisi aldida birleshme namayish ötküzdi. Namayishta xitayning Uyghur élide élip bériwatqan chékidin ashqan zulumlirigha bolghan naraziliqlar bayan qilindi we pütün dunya jama'etchiliki Uyghurlarning heqqaniy dawasigha yardemchi bolushqa chaqirdi.

Namayish jeryanida herqaysi teshkilat rehberliri ayrim ayrim bayanat élan qilip, 70 yildin béri dawamliship kéliwatqan xitay zulumining emdilikte téximu éghirliship chékige yetkenlikini, lagérlardiki 3 milyondin artuq Uyghur qérindashlirini derhal qoyup bérishni telep qildi. Bérlindiki türk jama'itining mes'uli selchuk ependi we bérlin alp'eren ojaqlirining mes'uli alishen ependiler yene türkiye türklirining her waqit, her jayda Uyghur qérindashlirining yénida bolidighanliqi tekitlep, ulargha kelgen zulumning özige kelgen zulum ikenlikini bildürüshti.

Dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysa ependi türk we gérman tillirida qilghan bayanatida türk jem'iyetlirining qollishigha we bügünki namayishqa qatnashquchilirigha bolghan minnetdarliqini bildürdi. Andin u gérman tilida qilghan bayanatida mundaq dédi: “Biz bügün bu yerge jem bolup, sherqi türkistandiki jaza lagérlirida xorliniwatqan 1 milyondin 3 milyon'ghiche Uyghurning derhal qoyup bérilishini telep qiliwatimiz. Epsuski, künimizde 3 milyon'gha yéqin Uyghur xitayning étnik qirghinchiliqining qurbani boliwatu. Milyonlighan gunahsiz insanlar xitay türmiliride chidighusiz zulumgha duchar boluwatidu. Nechche minglighan insan bigunah turuqluq ölümge höküm qilin'ghan xitayda yene nechche on minglighan kishiler dawamliq qolgha éliniwatidu, iz-déreksiz yoqap kétiwatidu…”

Dolqun eysa bayanatining dawamida yene xitayning Uyghur élide bu waqitqiche körülüp baqmighan derijide éghir medeniyet qirghinchiliqi élip bériwatqanliqini we bu zorawanliqlarning chén chün'go kelgendin kéyin heddidin ziyade kücheygenliki emili misallar arqiliq bayan qildi.

Uningdin kéyin yawropa sherqi türkistan birlikining mes'uli turghunjan ependi söz qilip, 1949-yili Uyghur élini ishghal qilghan xitay hökümitining bu zéminning heqiqiy igiliri bolghan Uyghurlar üstidin élip bériwatqan adaletsiz zulumlirining shi jinpingning textke chiqishi bilen téximu esebiyleshkenliki, ayrimichiliq siyasiti yürgüzüp, Uyghurlargha nisbeten bir étnik qirghinchiliq élip bériwatqanliqini bayan qildi. U yene “Xitayning meqsiti 21-esirde xitayning pütün ottura asiyani qolgha kirgüzüshtek yawuz niyitini emelge ashurushta tosalghu dep qariliwatqan Uyghurlarni yoqitiwétishtur,” dédi.

Bayanatlardin kéyin namayishqa qatnashquchilar yuqiri awazda sho'ar towlap, xitay hökümitige bolghan naraziliqini bildürüshti.

Myunxéndin kelgen Uyghurlardin bolup 100 ge yéqin kishi qatnashqan we bashtin-axir yamghurluq soghuq hawada élip bérilghan bu namayish bir sa'ettin köprek dawamlashti.

Namayish axirida biz selchuk ependi bilen alishen ependilerni ayrim ayrim ziyaret qilduq. Bérlin türk jama'itining mes'uli selchuk ependi bügünki namayishning ehmiyiti heqqide sorighan so'alimizgha mundaq dep jawab berdi: “Bügün sherqi türkistanda milletdashlirimiz we dindashlirimiz duch kelgen zulum, qirghinchiliq we iskenjilerni yawropagha anglitish üchün bu namayishni orunlashturduq. Dunya Uyghur qurultiyi, alp'erenler birliki we yawropa sherqiy türkistan birliki bilen birlikte u yerde élip bériliwatqan naheqchiliklerni, zulumni we insan heqliri depsendichiliklirini anglatmaqchi bolduq. Meqsitimizmu shu idi. Buning bilen munasiwetlik türk, gérman axbarat orunlirigha uqturush yolliduq. Ümid qilimizki (ular) xewer tapti we bundin kéyin xewer tapidu.”

Alp'eren ojaqlirining mes'uli alishen ependi bügünki namayish üstide toxtilip, “Xitayning sherqi türkistanda Uyghurlargha yürgüzüwatqan zorluq-zombuluqlirini qobul qilalmaydighanliqimizni, Uyghurlarning azablirini hés qiliwatqanliqimizni bildürduq. Meqsitimizni éyttuq, xitayning emdi bu lagérlarni boshitishini, birleshken döletler teshkilati we bashqa insan heqliri jem'iyetlirining u yerlerge bérip tekshürüshige yol qoyushini telep qilduq,” dédi.

Shu küni kech sa'et 7 din bashlap, bérlin alp'eren ojaqliri merkizide dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysa we yawropa sherqi türkistan birlikining mes'uli turghunjan ependiler sherqi türkistanning künimizdiki siyasiy ehwali heqqide doklat bérishti. Ikki sa'etke sozulghan we 150 tin köprek anglighuchi ishtirak qilip tolimu ishtiyaq bilen qulaq salghan doklat axirida dolqun eysa we turghunjan ependiler qatnashquchilarning Uyghur éli we Uyghurlarning siyasiy we diniy hayati heqqide soralghan her xil so'allirigha jawab bérishti.

Dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysa ziyaritimizni qobul qilip, munasiwetlik so'allirimizgha jawab berdi. Dolqun eysa ependi türkiyediki herqaysi partiye we insan heqliri jem'iyetlirining bayanat we pa'aliyetlirining Uyghurlar üchün tolimu ehmiyetke ige ikenlikini tekitlidi. Bolupmu küchlük partiyelerdin milletchi heriket partiyesi we büyük birlik partiyesining hésdashliqi we emeliy qollashliridin minnetdar bolghanliqini éytti. Axirida u yene bundin kéyin türk qérindashlirining Uyghurlarning heqliq dewasini qollash we ilham bérish pa'aliyetlirining téximu küchlük bolushini ümid qilidighanliqini bildürdi.