Gérmaniyede Uyghurlarning siyasiy panahliq ishliri tosalghugha uchrawatamdu?

Ixtiyariy muxbirimiz ekrem
2018.05.25
Nurjamal-Ablimit-iliyar-ghalip-01.jpeg Nurjamal ablimit we ilyar ghalip a'ilisi.
RFA/Ekrem

Igilishimizche, d u q ning bash shitabi jaylashqan gérmaniyede ezeldin “Siyasiy panahliq tiligen Uyghurlar yurtigha qayturulmaydu” deydighan qarash mewjud bolghan hemde 2018-yilighiche shundaq bolup kelgen. Halbuki yéqinda gérmaniyedin bir uygrning qayturiwétilish weqesimu yuz berdi. Bu gérmaniyediki közetküchiler arisida gérmaniyening köchmenler we siyasiy panahliq bérish siyasitide özgirish yüzberdimu dégendek so'allarni peyda qilghan.

D u q rehberlirining bergen melumatlirigha asaslan'ghanda, germaniyening herqaysi jaylirida siyasiy panahliq telepliri ret qiliniwatqan Uyghurlarning sani barghanséri köpeygen. Uyghur élidiki weziyet künséri qebihlishiwatqan bügünki künde, eslide Uyghurlarning siyasiy panahliq telepliri gérmaniyede burunqigha qarighanda asanraq qobul qilinishi lazim iken. Chünki, d u q rehberliri Uyghur élining weziyitini gérmaniye da'irilirige ilgiriki yillargha qarighanda téximu etrapliq tonutup kelgen hemde gérmaniye tashqiy ishlar ministirliqini Uyghurlargha a'it eng yéngi melumatlar bilen teminlep turghan. Emma netije étibari bilen éytqanda, ishlar eksiche weziyetni otturigha chiqarghan.

Bügün, d u q bash shitabida siyasiy panahliq iltimasi qobul körülmigen birjüp er-ayalning kechmishlirini we panahliq iltimasining ret bolghanliqini angliduq. Nurjamal ablimit xanim téxi yéqindila “Wetendin chiqqanliqini, wetende köngülsiz qismetlerni bashtin köchürgenlikini, shundaq bolsimu, gérmaniyede siyasiy panahliq iltimasining qobul körülmigenliki” ni tilgha aldi. Uning yoldishi éliyar ghalip ependi bolsa, “Wetendiki chaghda türmige chüshkenlikini, bir yollar bilen xitay asaritidin qutulush yolini tallighanliqini, epsuski ming musheqqette gérmaniyege yétip kelgen bolsimu, panahliq iltimasining qobul körülmigenliki” ni bayan qildi.

Uyghur élining weziyiti bügünkidek eng yaman halgha yetken bir chaghda we gérmaniye hökümiti bu weziyettin xewerdar turuqluq néme üchün Uyghur siyasiy panahliq tiligüchilerning gérmaniyediki panahliq mesilisi tosalghugha yaki ongushsizliqqa uchraydu?

Bu so'alimizgha gérmaniyediki dangliq adwukatlardin albirékit görüng ependidin jawab taptuq. U mundaq deydu: “Men myunxéndiki adwukat görüng bolimen. Uyghurlarning xitaydiki weziyiti barghanséri yamanliship bériwatidu. Axirqi ikki-üch yildin buyan weziyet téximu nacharlashti. Apet xaraktérlik paji'eler bolsa, Uyghurlar eng eqellisi özining tili, medeniyiti, étiqadida erkin yashash heqliridin mehrum qiliniwatidu. Yighiwélish orunlirida mejburi méngisi yuyuliwatidu. Emma gérmaniyege kélip siyasiy panahliq tiligüchi Uyghurlar üchün gérmaniyening siyasitide özgirish bolghini yoq. Hazirqi gérmaniyede siyasiy panahliq tiligüchiler sanining köplüki seweblik, bezilerni yurtigha qayturush xizmetliri dawamlishiwatidu. Uyghurlarning qayturulush mesilisi bolsa, Uyghur siyasiy panahliq tiligüchilerning özining sewenlikidin peyda boliwatidu. Hökümetning hökümlirige diqqet qilish kérek. Siyasiy panahliq iltimasi ret qilin'ghan Uyghurlar üchün yene bir qétim panahliq tilesh pursiti mewjud. Bu pursetni qoldin qachurup qoymasliq lazim.” 
Görüng éytqandek bügün ziyaritimizni qobul qilghan ikki Uyghurmu til bilmigenliki hemde ret qilish iltimasigha jiddiy qarimighanliqi seweblik a'ilisi bilen birge xeterge duch kelgen. Adwukat albirékit görüng ependi bügün ularning ikkinchi qétimliq siyasiy panahliq iltimasi üchün adwukatliq qilish wezipisini qobul qilghan.

D u q re'isi dolqun eysa ependimu bu heqte toxtilip, Uyghur siyasiy panahliq tiligüchilerge qarita özining isteklirini bildürüp ötti. U sözide, gherb elliride panahliq tiligen Uyghurlarning panahliq iltimasigha we hökümetning uninggha qarita bergen jawabigha estayidil mu'amile qilishni telep qildi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.