Hejge kelgen Uyghurlar xitayning yapon'gha qarshi urushi ghelibisini xatirileshke zorlandi

Se'udi erebistanning mekke shehiride hej pa'aliyitige qatnishish üchün ibadette boluwatqan Uyghurlarning inkasigha qarighanda, 3 - séntebir Uyghur élidin kelgen hajilar hej ömiki mes'ullirining bir tutash orunlashturushi bilen, xitayning yapon'gha qarshi urush ghelibisining 70 yilliqini xatirilesh pa'aliyiti élip barghan.

Hej ömikining mezkur pa'aliyitige qatnashqan, emma özining kimlikini ashkarilashni xalimighan bir neper xadimining bildürüshiche, xitay hej qilish ömikining mes'ulliri hajilar bilen birlikte 3 - séntebir mekke shehiride, béyjingda ötküzülgen xitayning yapon'gha qarshi urush ghelibisini xatirilesh pa'aliyitini intérnét tori arqiliq neq meydandin körgen we bu heqte öz tesiratlirini bayan qilghan.

Xitay hej ömikining mes'uli adil haji kérim söz qilip:“Bügün dölitimizning béyjingda ötküzgen yapon basqunchilirigha qarshi urush ghelibisini xatirilesh pa'aliyitini körüp nahayiti hajanlandim. Bu tarixiy künni hergiz unutmasliqimiz kérek. Her bir adem tinchliqni söyüshi, tinchliqni saqlishi lazim. Islam dinimu tinchliq, méhribanliqni we keng qosaqliqni terghip qilidu. Biz her bir hej qilghuchigha buni teshwiq qilishimiz kérek” dégen.

Mu'awin ömek bashliqi ma xitay dölet re'isi shi jinpingning xatirilesh murasimida qilghan sözini hej ömek ezalirining guruppilargha bölünüp estayidil öginip chiqishini tewisiye qilghan. Shu küni hej ömek mes'ullirining orunlashturushi bilen yünnen qatarliq ölkilerdin kelgen hej ömek ezaliri xitay dölitining tinch - amanliqi üchün beytullahgha bérip namaz oqup du'a qilishqa buyrulghan. Uyghur élidin kelgen Uyghur hajilar guruppilargha bölünüp, xitayning besh yultuzluq bayriqi ésilghan öylerde shi jinpingning bu qétimqi doklatining Uyghurche terjimisige asasen doklat rohini ögen'gen.

Mekkidiki Uyghur jama'et mötiwerliridin exmet mömin ependi xitayning islam dinining muqeddes jayi bolghan mekkide bu xildiki siyasiy pa'aliyetlerni élip bérishini Uyghurlarning dinigha qilin'ghan hörmetsizlik dep eyiblidi.

Bezi hajilarning éytishiche, xitay hej ömiki mes'uli adil haji kérim bilen Uyghur éli hej ömikining mes'uli turghan pidayi bu qétimqi hej pa'aliyitide siyasiy öginishni muhim orun'gha qoyghan bolup, ürümchi, qarmay, turpan qatarliq sheherlerdin kelgen hajilar bashlamchiliq bilen siyasiygha diqqet qilish öginish kurslirini bashliwetken.

Mekkidiki zhurnalist sirajidin ezizi hej pa'aliyitide xitayning bu xildiki siyasiy pa'aliyetlerni élip bérishi se'udi erebistan qanunigha xilap ikenlikini bildürdi. U sözide, se'udi erebistan hökümiti hajilarning hej mezgilide bu xildiki pa'aliyetlerge qatnishishini chekleydighanliqi, xitayning bu xildiki kommunistik heriketlirining islam dinigha tüptin qarshi ikenliki toghrisida toxtaldi.

Bu yil Uyghur élidin kelgen hajilar awwal medine shehiride besh künlük pa'aliyet élip barghan, kéyin mekke shehirige yétip kelgen. Hajilarning éytishigha qarighanda, bu yilliq hej ömikining belgilimiside beshke ri'aye qilish alahide begilen'gen bolup, kimiki buninggha xilapliq qilsa weten'ge qaytqandin kéyin qanun orunlirining bir terep qilishigha tapshurulidighanliqi heqqide ömek rehberliri hajilargha alahide eskertish bergen. Bu belgilimiler töwendikiche bolup, birinchi, mekke we medinide uruq - tughqan we dost - buraderliri barlar ular bilen qet'iy körüshmeslik. Ikkinchi, kochilarda uchrap qalghan Uyghurlar bilen salamliship söhbetleshmeslik. Üchinchi, meschitlerde tarqitilghan diniy we siyasiy kitablarni qobul qilmasliq. Eger qobul qilghanlar bolsa derhal hej ömek mes'ullirigha tapshurup bérish. Tötinchi, Uyghur élining siyasiy weziyiti toghrisida chet'ellik we chet'eldiki Uyghurlargha söz qilmasliq. Beshinchi, bu yilqi ramizan éyida élip bérilghan Uyghurlarni roza tutquzmasliq siyasiti toghrisida qet'iy toxtalmasliqtin ibaret iken.

Yuqiriqi awaz ulinishidin tepsilatini anglang.