Közetküchiler baydiki weqe gumandarlirigha a'it xewerlerde “Ikki xil ölchem” qollinilghanliqini bildürdi

Parizhdiki weqedin kéyin xitay dölet re'isi shi jinping, tashqi ishlar ministiri wang yi, xitay merkizi siyasiy qanun komitétining sékrétari ming jyenju we xitay jama'et xewpszlik ministiri go shinkun qatarliqlar arqa - arqidin bayanat bérip bir yaqtin gherbni térror mesiliside “Ikki xil ölchem” qollinish bilen eyiblise, yene bir yaqtin térrorluqqa, bölgünchilikke qarshi küreshni yenimu chingitidighanliqini tekitleshti.

Arqidinla yeni, jüme küni tengritagh xewerler tori 28 neper radikal unsurning étip öltürülgenliki heqqide xewer tarqatti. Ular bu térrror guruppisining chet'eldiki radikal bir teshkilatning biwasite qomdanliqi astida bundin 56 kün awwal baydiki kömür kan'gha hujum qilghan térrorchilar ikenlikini we 28 neper “Térrorchi” ning neq meydanda étip tashlan'ghanliqini xewer qildi. Bu bir hésabta xitay hökümitining hem bayda yüz bergen weqeni hem shundaqla uni peyda qilghuchilarni étip öltürgenlikini tunji qétim delillishi bolup hésablinidu.

Baydiki kömür kanda 9 - ayning 18 - küni weqe yüz bergenliki tunji qétim istansimiz teripidin ashkarilan'ghan, emma xitay metbu'atliri bu heqte héchqandaq uchur tarqatmighan.

Eyni chaghda radi'omiz ziyaritini qobul qilghan yerlik da'iriler kan hujumidin kéyin 3 a'ililik 17 ademning qéchip yürüwatqanliqini bildürgen.

Xitay j x ministirliki 14 - noyabir öz torida bir uchur élan qilip 13 - noyabir yeni Uyghur rayonida élip barghan iz - qoghlap zerbe bérish herikitining 56 - künide “Térrorchilarni toluq yoqatqanliqi” ni bayan qilghan. Kéyin radi'omiz yerlik saqchilardin ehwal igilesh arqiliq bu atalmish “Térrorchilar” ning bay kömürkan weqesidin kéyin qéchip yürgen gumandarlar bolushi mumkinlikini xewer qilghan idi.

Bügün“Tengritagh tori” bolsa étip öltürülgen térrorchilarning mosa toxtiniyaz, memet eysa bashchiliqidiki térrorchilar ikenlikini, ularning baydiki weqeni chet'eldiki bir radikal teshkilatning biwasite qomandanliqi bilen élip barghanliqini ilgiri sürdi.

Halbuki, közetküchiler nöwette xitay hökümiti ilgiri sürüwatqandin bashqa héchqandaq musteqil tekshürüsh netijisi yoqluqini, shunga weqeni chet'eldiki bir radikal teshkilatqa baghlashning gumanliqliqini bildürdi.

Amérikidiki “Uyghur kishilik hoquq programmisi” tetqiqat ornining tetqiqatchisi greg fréy mundaq dédi: “Menche, pakitsiz bérilgen we shundaqla héchqandaq bir musteqil tekshürüshning élip bérilishigha yol qoyulmighan bir shara'it astida bérilgen herqandaq bir uchurgha so'al qoyushimiz kérek. Bu intayin muhim. Xitay qoralliq qisimliri bu qétimmu qarimaqqa Uyghurlargha ‛sotsiz ölüm‚ ijra qilghandek turidu. Uning üstige, xitay hökümitining bu kishilerni chet'eldiki radikal guruppilarning buyruqi bilen qilghan dégen sözining özimu guman qozghaydu. Chünki, xuddi parizhdiki hujumda körginimizdek, adette bundaq guruppilar birer heriket qilsa, derhal uning jawabkarliqini üstige alidu. Lékin baydiki weqeni héchqandaq bir chet'el térror orgini üstige alghini yoq. Bu xewerde héchqandaq musteqil uchur yoq, tekshürüsh yoq.”

Dunya Uyghur qurultiyi xitay hökümitining baydiki weqeni xelq'ara térror organlirigha chétip qoyushini tenqidlidi.

Dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi dilshat rishit ependi bügün bu heqtiki sözide xitay hökümitining bu arqiliq özining rayondiki qattiq qolluq siyasetlirini qanunlashturuwatqanliqini éytti.

Xitay hökümiti parizhdiki weqedin kéyin gherb döletliri we metbu'atlirini térrorluq mesiliside “Ikki xil ölchem” qollinish bilen eyibligen idi.

Emma tetqiqatchi greg emeliyette xitay hökümiti özi térror mesiliside “Ikki xil ölchem” qolliniwatidu, dep qaraydu. U mundaq dédi: “Xitay hökümitining dunyani ‛ikki xil ölchem‚ ishlitiwatidu, dep eyiblishi menche tolimu hejwiy. Uyghur élidiki weqelerde qilchilikmu ochuq - ashkariliq yoq, xitay hökümiti musteqil tekshürüshke, so'al qoyushqa, u yerdiki kishilerning bixeterlikini sürüshte qilishqa yol qoymaydu. Shunga menche emeliyette xitay hökümiti özi ‛ikki xil ölchem‚ ishlitiwatidu.”

Bügün, musteqil zhurnalist, xongkongdiki “Xitay médiye qurulushi” programmisining sabiq tetqiqatchisi chang pingmu “Gérmaniye dolqunliri” da élan qilghan maqalisi arqiliq xitay hökümitining Uyghur élide yürgüzüwtqan siyasitini tenqid qildi.

U parizhdiki térrorluq hujumidin kéyin dunya jama'etchilikining parizh saqchilirining weqeni bir terep qilish uslubini neq meydandin birmu - bir körüp turghanliqini, emma Uyghur élide weqe yüz bergende, xitay özi bundaq qilishqa yol qoymaydighanliqini eskertip, xitayning “Ikki xil ölchimi” ni tenqidlidi. U shundaqla baydiki kömür kan'gha hujum qilish weqesi hem shundaqla yüz bergen bashqa weqelerni tilgha élip turup “Elwette adettiki puqralar nishan qilip élip bérilghan herqandaq bir térrorluq heriketke qattiq jawab bérilishi kérek. Emma bu dégenlik xitay hökümitining milliy siyasiti tenqidtin qutulup qélishi kérek, dégenlik emes” dep eskertti.

Dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi dilshat rishitmu xelq'ara jama'etni, xitay hökümitining parizhdiki weqeni Uyghurlargha yürgüzüwatqan siyasitini aqlash üchün qollinishidin agah bolushqa chaqirdi.