Ilham toxti ependi bilen ötküzülgen söhbet xatiriliri 2

Ilham ependining gheyret niyaz qatarliq tor yazarliri we tor bashqurghuchiliri heqqidiki bayanliri

Xitay da'iriliri Uyghurlarning qanuniy heqlirini telep qilghan Uyghur ziyaliysi ilham toxtini 2014 - yil 15 - yanwar tutqun qilghandin kéyin, chet'ellerdiki kishilik hoquq teshkilatliri we gherb démokratik dölet hökümetlirining ilham toxtini shertsiz qoyup bérish chaqiriqigha perwa qilmay, ilham toxti ependining qarashlirini atalmish“Jinayi pakitlar” dep élan qilip, 2014 - yili 23 - séntebir küni uninggha “ Bölgünchilik we qutratquluq” jinayiti artip muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilghan idi. Uning 2008 - yildin taki u tutqun qilin'ghan'gha qeder xelq'ara taratqulargha bergen bayanliri jümilidin radiyomizdiki söhbetliride Uyghur weziyiti we xitayning Uyghurlargha qaratqan siyasitidiki mesililer otturigha qoyuldi.

Bügün diqqitinglargha sunidighinimiz, eyni yilliri ilham toxti bilen ötküzülgen söhbet xatirilirining 2 - qismi, yeni ilham ependining 2009 - yili 5 - iyul weqesidin kéyin, Uyghur aptonom rayon da'iriliri teripidin tutqun qilin'ghan gheyret niyaz qatarliq Uyghur tor yazarliri, diyarim, shebnem qatarliq 200 din artuq tor béket sahipliri we tor bashqurghuchiliri mesilisi toghriliq radiyomizgha bergen bayanliri.

Wang léchüen, nurbekri qatarliq eyni chaghdiki Uyghur aptonom rayon da'iriliri 2009 - yildiki 5 - iyul ürümchi weqesidin kéyin weqening yüz bérish sewebini Uyghurlargha qaritilghan milliy basturush siyasiti we 2 - derijilik puqra mu'amilisige uchrawatqan Uyghurlarning öz zéminidiki bayliq teqsimati, tereqqiyat we ish pursetliridin mehrum qaldurulghan ri'al ehwalini tüzitishke qaritishning ornigha, 5 - iyul weqesining yüz bérishi we Uyghurlarning hökümetke qarshi naraziliqining küchiyishidiki seweblerni Uyghur topr béketliride élan qilin'ghan maqale, eserlerge artip, 280 din artuq Uyghurche tor békitini taqiwetti. 2009 - Yil 7 - ayning otturiliridin bashlap taki shu yili 10 - ayning otturilirigha qeder tor yazarliri, tor béket sahipliri we tor bashqurghuchiliridin nechche yüz kishini türküm - türkümlep tutqun qildi.

Nurbekri teripidin “5 - Iyul weqesi” de qutratquluq qildi dep eyiblen'gen béyjingdiki ilham toxti ependi, 2009 - yil 8 - ayning axiri deslepki tutqundin kéyin, béyjingdin ayrilmasliq sherti bilen waqitliq qoyup bérildi. Bu me'izgilde öyige nezerbend qilin'ghan ilham ependi, xelq'ara taratqularning ziyaritini köp qétim qobul qilip, nuqtiliq halda Uyghur aptonom rayon da'iriliri teripidin tutqun qilin'ghan gheyret niyaz qatarliq tor yazarliri, tor sahipliri we tor bashqurghuchiliri üchün heq - adalet telep qildi.

Özi we béyjingdiki Uyghur mesilisini yéqindin bilidighan, xitay hökümitining Uyghur siyasitidiki nuqsanlarni tonup yetken bir türküm ilghar idiyidiki ziyaliylar, adwokatlar bilen birlikte tutqun qilin'ghan Uyghur tor yazarlirigha artilghan atalmish “Qutratquluq” jinayetlirini inkar qilip, xelq'ara jama'et bésimi arqiliq, da'iriler teripidin bu bir türküm Uyghur ziyaliyliri we yashlirigha bérilidighan qamaq jazalirini yéniklitish üchün barliq tirishchanliqini körsetti. Ilham ependi radiyomiz bilen ötküzgen söhbetliridin 2009 - yili 10 - ayning 25 - küni, 11 - ayning 2 - küni, 2010 - yili 4 - ayning 29 - küni, 5 - ayning 13 - küni, 7 - ayning 21 - küni, 7 - ayning 23 - küni we 11 - ayning 2 - künidiki söhbetlerde mexsus Uyghur tor béketliri we tor bashqurghuchilirini qutquzush yolida élip bériwatqan pa'aliyetler heqqide toxtaldi.

Yuqiriqi awaz ulinishidin da'iriler teripidin tutqun qilin'ghan gheyret niyaz qatarliq tor yazarlirining ehwali heqqide, ilham ependi bilen élip bérilghan birnechche qétimliq söhbetning eyni chaghdiki tepsilatini anglaysiler.