Tehdit astidiki xelqler teshkilati jaza lagérlirigha qarshi pa'aliyet bashlidi

Tehdit astidiki xelqler teshkilati 2019-yilliq xizmitining tunji qedimini Uyghurlar üchün basti.

Merkizi gérmaniyediki tehdit astidiki xelqler teshkilati yéngi yilning tunji künide gérmaniye bash ministiri anjila mérkilge imzaliq xet yollap, Uyghur diyaridiki jaza lagérlirigha qarshi pa'aliyet bashlidi. Tehdit astidiki xelqler teshkilatining 2019-yilidiki tunji pa'aliyitini Uyghurlarni qollash bilen bashlishi küchlük diqqet qozghidi. Xitay hökümiti mezkur teshkilat üstidin ötken yili b d t gha erz sunup, uning b d t diki közetküchilik salahiyitini bikar qilishni telep qilghan bolsimu, emma meqsitige yételmigen idi.

Mezkur teshkilat uyushturghan bu qétimliq imza toplash pa'aliyitining bash témisi “Xitay jaza lagérlirini derhal taqisun!” dégendin ibaret. Bu heqtiki yazmining “Uyghurlar we qazaqlargha erkinlik” mawzusidiki kirish sözige mundaq yézilghan: “Xitayning gherbiy-shimaliy rayoni ötken 2 yilda bir tejribixanigha aylandi. Xitay dölet xewpsizlik we téxnik küchliri Uyghur hem qazaq musulmanliri merkezliship olturaqlashqan rayonlarni mutleq kontroli astida tutushning yéngi tedbirlirini emelge ashurdi. Jaza lagérlirigha qamalghan tutqunlar taki kishilik xaraktéridin ada-juda bolghuche méngisini yuyulushqa mejburlandi. Dostimiz dolqun eysaning anisi 2018-yili 5-ayda mana mushundaq bir lagérda hayatidin ayrildi. U ayalmu her küni qatargha tizildurulup xitay kompartiyesini medhiyelesh naxshilirini éytishqa mejburlan'ghanmidu? kemsitilgen, xorlan'ghanmidu? dolqun eysa anisining bundaq xarliqlargha uchrishini esla qobul qilalmayti…”

Yuqiriqi abzasning astigha mundaq bir jümle qoshulghan: “Téximu köp Uyghurlar we qazaqlarning zulumgha uchrimasliqi, mushundaqla ölüp ketmesliki üchün, bizning anjila mérkilge yazghan bu xétimizge imza qoyung!”

Mezkur imzaliq xetning mérkilge qaritilghan qismigha mundaq dep yézilghan: “Hörmetlik bash ministir xanim, 2017-yilidin buyan 1milyon 100 mingdin artuq Uyghurlar we qazaqlar meqsetlik halda lagérlargha qamaldi. Xitay hakimiyiti siyasiy jehettin qayta terbiyelep, ularni musulmanliq étiqadidin waz kéchishke mejburlimaqta. Mehkumlarning omumyüzlük qorqunch we rohiy qetli'amlargha duchar boluwatqanliqi melum bolmaqta. Bu dölettiki barliq Uyghur we qazaqlarning az dégende 10 pirsenti jaza lagérlirigha solan'ghan. Men sizdin xitay hakimiyitining bu qorqunchluq lagérlarni taqap, Uyghurlar we qazaqlarning erkin yashishigha yol qoyush toghrisidiki iltimasimizni qollishingizni ötünimen!”

Biz bu imzaliq xetni élan qilghan tehdit astidiki xelqler teshkilatining diréktori ulrik déliyus ependini ziyaret qilip, uning biwasite közqarashlirini élishqa köp qétim térishqan bolsaqmu, emma uninggha ulishalmiduq. Ushbu xetning élan qilin'ghanliqidin söyün'gen gérmaniyediki siyasiy aktiplardin méhriban xanim ziyaritimizni qobul qilghanda gérmaniyediki barliq Uyghurlarning buninggha imza qoyushini ümid qilidighanliqini bildürdi.

Gérmaniyediki jama'et erbabi ablimit tursun ependi bu heqte toxtalghanda, bashqa millet we bashqa teshkilatlarning Uyghurlar mesilisini dunya jama'itige bildürüsh yolida körsitiwatqan tirishchanliqlirigha yuqiri baha bérishke erziydighanliqini tilgha aldi. U yene 2019-yilining Uyghurlar üchün xeyrlik bir yil bolushini ümid qilidighanliqini bildürdi.

Tehdit astidiki xelqler teshkilati teripidin élan qilin'ghan mezkur imzaliq xetning astigha mundaq bir abzas izahat qoshumche qilin'ghan: “Aylardin buyan xitay da'iriliri jaza lagérlirining mewjutluqini inkar qilip keldi. Emma pakitning wezni uningdin éghirdur. Sün'iy hemrahdin tartilghan süretler we stutgartliq tetqiqatchi adri'an zénzning tetqiqatlirining ispatlishiche, xitay hakimiyiti jaza lagérliri qurulushigha hemde bixeterlik xadimlirigha nahayiti zor derijide meblegh ajratqan. B d t mutexessislirining bildürüshiche, xitayning zorawanliq bilen ménge yuyushining kölimi kishini heyran qalduridighan derijige yetken bolup, bu insaniyetke qarshi jinayettur. Bu eldiki Uyghurlar we qazaqlarning az dégende 10 pirsenti jaza lagérlirigha qamalghan. Gérmaniye bilen sélishturghanda, bu san töwen saksin ölkisining nopusi bilen barawerdur. Bu heqiqetenmu bir qabahettur. Biz insanlarning irqiy we diniy étiqadi seweblikla buqeder ziyankeshliklerge uchrishigha süküt qilip turalmaymiz. Bizning imzaliq xétimizge qol qoyung we uni dostliringiz bilen ortaqlishing. Uyghurlar we qazaqlar bizning yardimimizge mohtaj bolmaqta.”

D u q ning mu'awin re'isi perhat muhemmidi ependi tehdit astidiki xelqler teshkilatining bu imzaliq xétige yuqiri baha bérish bilen birge, bu teshkilatning yillardin buyan Uyghur dewasini izchil qollap kelgenlikini eskertti.