2014 - Yili axiriqi ikki ayda tutqun qilin'ghan we jazagha höküm qilin'ghan Uyghurlar

2014 - Yilning axiriqi ikki éyida, Uyghur élining herqaysi nahiye, sheher, wilayetliride da'iriler atalmish ochuq sot échip, jazagha höküm qilish, yüz bergen weqelerdin kéyinki tekshürüsh - tutqun qilish yolliri bilen Uyghurlarni ölüm jazasi we muddetsiz, muddetlik qamaq jazalirigha höküm qildi. Ular töwendikiche:

1. 1 - Noyabir xoten ilchi yézisida qanliq weqe yüz berdi

Bultur 11 - ayning béshi Uyghurche ijtima'iy axbarat wastiliride xoten shehiride aldinqi shenbe küni bir qanliq weqe yüz bergenliki heqqide uchur tarqaldi. Uchurda bayan qilinishiche, xitay saqchiliri sheherning topcha dégen jayidiki bir öyde axturush élip bériwatqanda öyde topliship olturghan yashlar bilen xitay saqchiliri arisida toqunush kélip chiqqan, toqunushta, xitay terep oq chiqirip, az dégende 10 kishining ölümige seweb bolghan. Weqedin kéyin ilchi yézisida öy axturup adem tutush élip bérilghan. Emma xitay hökümet axbaratlirida weqe heqqide bashqa melumat bérilmidi.

Muxbirimizning bu heqtiki éniqlashliri dawamida saqchi we hökümet xadimliri weqening xoten shehirining ilchi yéza 11 - kenti yeni topcha kentide yüz bergenlikini we weqening aqiwitining éghir bolghanliqini ashkarilidi. Emma ular weqening tepsilati heqqide melumat bérishtin özlirini qachurdi.

2. Qeshqer ottura soti 22 Uyghurni “Diniy radikalliq we térrorluq” bilen eyiblep sot achti

Qeshqer ottura soti bultur 10 - noyabir düshenbe küni 22 Uyghurni atalmish “Diniy radikalliq we térrorluq idiyisini tarqitish” bilen eyiblep, medeniyet inqilabi dewridiki chong küresh yighini tüsini alghan ochuq sot yighini achqan.

Xitayning hökümet xewerliridin melum bolushiche, sotta jaza höküm qilin'ghan 22 neper Uyghur da'iriler teripidin “Yawa axun” dep atilip,“Qanunsiz diniy tebliq élip barghanliqi üchün tutqun qilin'ghan xelq ichidiki diniy zatlar”, “Hökümet da'iriliri teripidin meschitlerdiki wezipisidin qaldurulghan diniy ölimalar”, atalmish “Qanunsiz diniy pa'aliyet bilen shughullinishni dawamlashturghan” Uyghurlardin terkib tapqan. Da'iriler achqan sotta bu Uyghurlargha 5 yildin 16 yilgha qeder muddetlik qamaq jazasi höküm qilin'ghan. Atalmish ochuq sottin kéyin qeshqer shehirining mu'awin partkom sékrétari eniwer tursun söz qilip, yéqinqi yillardin buyan qeshqer teweside diniy radikalliq idiyisining ewj alghanliqini tekitlep, hökümetning bu xil diniy radikalliq idiyisini tarqatquchilargha qattiq zerbe béridighanliqini bildürgen.

3. 14 - Noyabir chapchal nahiyiside ikki Uyghur erzdar chet'el radi'osining ziyaritini qobul qilghanliqi seweblik qolgha élindi

Bultur 14 - noyabir küni chapchal nahiyelik teptish mehkimisi mezkur nahiyediki yéridin ayrilghan ikki neper Uyghur erzdarni resmiy qolgha alghanliqini jakarlighan. Melum bolushiche, da'iriler qurbanjan memet we yasinjan memet qatarliq ikki Uyghur erzdarni hökümetning iradisige qarshi chiqqanliqi we chet'el radi'osining ziyaritini qobul qilghanliqi üchün qolgha alghan.

4. 20 - Noyabir cherchen nahiyiside 4 meydan ochuq sot échilip 12 Uyghurgha jaza hökümi élan qilin'ghan

Junggo xewer torining bultur 20 - noyabirdiki xewirige qarighanda, cherchen nahiyelik sot mehkimisi 4 meydan ammiwi höküm élan qilish yighini ötküzüp, 10 délo boyiche 12 Uyghurgha jaza bergen. Xewerde jaza höküm qilin'ghan Uyghur tutqunlarning isim - familisi bérilmigen. Halbuki, ularning atalmish “Zorawanliq, térrorluq we diniy radikalliq” jinayetliri bilen eyiblen'genliki ilgiri sürülgen.

5. 28 - Noyabir yeken pichaqliq hujum qilish weqeside 11 Uyghur hujumchi étiwétildi, weqedin kéyinki oy axturushta Uyghurlar tutqun qilindi

Xitay da'iriliri bultur 28 - noyabir jüme küni yekende pichaqliq hujum qilish weqesi yüz bérip, 11 hujumchini öz ichige alghan 15 adem qaza qilghanliqini élan qildi. Shinxu'a axbaratida weqening 28 - noyabir jüme küni chüshtin kéyin sa'et 1:30 da yüz bergenlikini élan qildi. Da'iriler xewiride 10 nechche Uyghurning pichaq we partlatquchlar bilen yekendiki bir bazargha hujum qilip, 4 ademni öltürgenlikini, etrapta charlash élip bériwatqan xitay saqchilirining hujumchilardin 11 ademni neq meydandila étiwetkenlikini bildürdi.

6. 5 - Dékabir aqsu shehiride jüme namizidin chiqqan 11 Uyghur tutqun qilin'ghan

D u q ning bildürüshiche, xitay amanliq da'iriliri bultur 5 - dékabir aqsu shehiride chong bazar aldidiki meschitte jüme namizi oqup qaytqan 11 Uyghurni gumanliq “Diniy ashqun” dep tutqun qilghan.

D u q bayanatchisi dilshat rishit, tutqun qilin'ghan Uyghurlar xitay da'irilirining Uyghur élida qozghighan “Diniy ashqunluq” qa zerbe bérish herikitining qurbanigha aylan'ghanliqini bildürdi. Lékin u, tutqun qilin'ghan Uyghurlarning kimliki heqqide héchqandaq uchur bermidi.

7. 8 - Dékabir küni 20 Uyghurgha jaza hökümi élan qilindi. Bulardin 8 Uyghurgha ölüm jazasi bérildi

Bultur 8 - dékabir küni ürümchi sheherlik ottura sot mehkimisi 30 - aprél ürümchi poyiz istansisi pichaqliq hujumi we 22 - may ürümchi etigenlik bazar partlitish hujumida tutqun qilin'ghan 20 ge yéqin Uyghurgha jaza hökümi élan qildi, bulardin 8 nepirige ölüm jazasi bérildi. Xewerde körsitilishiche, shu qétimliq sotta exmet réshit, abliz dawut qatarliq 8 Uyghurgha ölüm jazasi, 5 Uyghurgha ölüm jazasini kéchiktürüp ijra qilish jazasi, 4 Uyghurgha muddetsiz qamaq jazasi, qalghan ikki Uyghurgha 10 yilliqtin muddetlik qamaq jazasi bérilgen.

8 - Dékabir küni yene meshhur Uyghur ziyaliysi ilham toxtining 7 oqughuchisi atalmish “Döletni parchilash” jinayiti bilen eyiblinip, u'alargha 3 yildin 8 yilghiche muddetlik qamaq jazasi bérildi.

8. 8 - Dékabir xoten kériyening siyek yézisida bir ayal tutqun ölgen, 6 ay ichide 50 Uyghur tutqun qilin'ghan

Ijtima'iy taratqularda bultur 12 - ayning 8 - küni kériyening siyek yézisida bir ayal tutqunning ölgenliki heqqide uchur tarqaldi. Emma uchurda ölgüchining kimliki we ölümni keltürüp chiqarghan konkrét seweb bayan qilinmighan.

Muxbirimizning 16 - dékabir igilishiche, siyek yézisida yéqinqi 6 ay ichide 50din artuq yash siyasiy we diniy seweb bilen tutqun qilin'ghan. Kériye nahiyilik qamaqxanida tutup turuluwatqan bu tutqunlarning ichide 4 nepiri ayal.

9. 14 - Dékabir ürümchide yüz bergen pichaqliq hujumda 3 adem yarilan'ghan, hujumchi Uyghur qolgha élin'ghan

Xitay axbaratlirida körsitilishiche,bultur 15 - dékabir düshenbe küni ürümchi pen - téxnika tereqqiyat rayonida qatnaydighan 45 - yol aptobusida bir namelum kishi yoluchilargha pichaqliq hujum qilip, 3 ademni yarilandurghan, yarilan'ghuchilar jiddiy qutquzushqa yollan'ghan, hujumchi qolgha chüshken.

10. 21 - Dékabir xitay saqchiliri xitay - wyétnam chégrasida bir Uyghurni étip öltürdi, 21 ni tutqun qildi

Xitay saqchiliri bultur 21 - dékabir küni gu'angshining wyétnam bilen chégralinidighan pingshyang bazirida 22 Uyghur musapirni tutqun qilghan, bir Uyghur neq meydanda étip tashlan'ghan. Xitay axbarati ularning kimlikini tilgha almighan bolsimu, radiyomizning pingshyang baziridin éniqlishi dawamida Uyghur tutqunlar arisida 17 neper ayal we balining barliqi ularning wyétnamgha ötmekchi bolghan Uyghur musapirliri ikenliki ashkarilandi.