Rabiye qadir xanim dölet mejlisining ziyapitide obama, shi jinping uchrishishigha telipini jakarlidi

25-Séntebir küni yeni xitay re'isi shi jinping washin'gtonda ziyaritini bashlighan we aqsaray uning sheripige resmiy dölet ziyapiti teyyarlawatqan peytte, Uyghur milliy herikiti rehbiri rabiye qadir xanim bolsa, amérika dölet mejlisining etigenlik ziyapitige qatniship bügünkidek bir künning Uyghurlargha oxshash xitay hökümitining basturushigha uchrawatqan xelqlerning teqdiri üchün intayin halqiliq bir kün ikenlikini bildürüsh bilen birge, prézidént obamadin shi jinpingdin Uyghurlar we bashqilarning üstidiki yolsiz basturushni toxtitishni, türmidiki barliq wijdan mehbusliri we bigunah Uyghurlarni qoyup bérishni ashkara otturigha qoyushni telep qilidighanliqini jakarlidi. Mezkur nashtiliq ziyapiti amérika dölet mejlisi tom lentos kishilik hoquq komitéti, amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitéti qatarliq orunlarning sahibxaniliqida orunlashturulghan bolup, bu arqiliq ular xitayda démokratiye, erkinlik, kishilik hoquq, adalet üchün küreshküchilerni dawamliq qollaydighanliqini meqset qilghan.

Ziyapet axirida, amérika dölet mejlisdiki bir qisim erbablar amérikida pa'aliyet élip bériwatqan Uyghur, tibet, xitay, teywen, falon'gong teshkilatlirining wekilliri we bir qisim xelq'araliq kishilik hoquq teshkilat wekilliri birlikte adalet, kishilik hoquq hemde erkinlik yolida xitayning ziyankeshlikige uchrap hayatidin ayrilghanlar üchün birlikte du'a qildi.

Amérika dölet mejliside, xitaydiki kishilik hoquqni qoghdighuchilar sheripige bérilgen nashtiliq ziyapiti, 25-séntebir washin'gton waqti 8:30da bashlandi. Mezkur ziyapet amérika dölet mejlisi tom lentos kishilik hoquq komitéti re'isi jémés makgawrén, mezkur organning mu'awin re'isi we amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitéti re'isi joséf pits, kéngesh palata ezasi marko robi'olar asasliq sahibxaniliqida, xitaygha yardem teshkilati, erkinlik öyi we dunya Uyghur qurultiyi, amérika Uyghur birleshmisi, xelq'ara tibetni qollash herikiti qatarliq teshkilat we organlarning birlikte uyushturushi bilen orunlashturulghan bolup, asasliq amérika xelqining, bolupmu amérika dölet mejlisining xitay kommunist hökömitige qarshi öktichilerni, kishilik hoquq pa'aliyetchilirini qollash we ulargha “Siler yalghuz emes” dégen signalni bérishni meqset qilghan.

Yüzdin artuq kishi ishtirak qilghan bu ziyapetke, alahide teklip qilin'ghan méhmanlar qatarida, Uyghur Uyghur milliy herikiti rehbiri rabiye xanim we Uyghur amérika birleshmisi re'isi alim séyitof ependi qatarliq bir qisim Uyghur pa'aliyetchilermu qedem teshrip qildi.

Ziyapet, bash sahibxana amérika dölet mejlisi tom lentos kishilik hoquq komitétining re'isi jéms makgowrén ependining muqeddime sözi bilen bashlandi.

U, amérika dölet mejlisi we tom lentos kishilik hoquq komitéti namidin bügünkidek alahide bir kün'ge orunlashturulghan nashtiliq ziyapitige qedem teshrip qilghan méhmanlarni qizghin qarshi alidighanliqini bildürüp, bolupmu xitay prézidénti shi jinping washin'gton'gha yétip kélip, dölet ziyapiti bilen resmiy yosunda qarshi éliniwatqan hemde amérika dölet mejlisi binasini ziyaret qilidighan, amérika prézidénti obama we bir qisim awam palata, dölet mejlisi ezaliri bilen uchrishidighan peytte, xitaygha heqiqiy erkinlik, kishilik hoquq telep qilip kürishiwatqan xitaydiki xelqlerning heqiqiy wekilliri bilen hemdasqan bolghanliqidin intayin pexirlik hés qilidighanliqini bildürdi.

Sözge teklip qilin'ghan dölet mejlisi xitay ishliri komitéti mu'awin re'isi, tom lentos kishilik hoquq komitéti mu'awin re'isi joséf tis “Kommunist xitay insan heqlirige, bolupmu diniy erkinlik hoquqigha eng éghir dexli terz qiliwatqan hökümet, melum bolushiche, yéqinqi 15 yil ichidila türmige élin'ghan din'gha ishen'güchiler 250 mingdin ashqan, ularning köp qismini az sanliq milletler igileydu, men silerning xitaydiki kishilik hoquq üchün heqiqetni sözleshke we uning üchün küresh qilishqa jür'et qilghininglargha hörmet bildürimen we dawamliq silerni qollaymen” dep bildürdi.

Ziyapetke yene, amérika hökümitining dunya miqyasida jümlidin xitayda kishilik hoquq weziyitini ilgiri sürüsh üchün xizmet ilip tirishchanliq körsitip kelgen amérika dölet mejlisining démokratik lédiri nensy plusi xanim alahide qedem teshrip qilip nutuq berdi: “Biz xitaydiki ré'alliqni körüp turuwatimiz, emeliyet xitaydiki kishilik hoquq weziyitining jiddiylikini ispatlaydu. Biz dawamliq kishilik hoquq mesiliside meydanimizni özgertmeymiz, biz insan heqliri weziyitini yaxshilash üchün siler bilen bille riqabetlerge qarshi dawamliq tirishchanliq körsitimiz we bu hemmimizning qimmet qarishi. Men sizler bilen bu ziyapette bille bolghinimdin bekmu memnunmen.

Zipayetni teshkilligen asasliq sahibxanilarning biri, amérika prézidént namzatliqini talishiwatqan kéngesh palata ezasi marko robi'o ziyapetke özi qatnishalmighan bolsimu, özining tebrik sözi sin léntini ziyapet ehlige ewetken bolup, u sözide, özining bu ehmiyetlik nashtiliqqa qatnishalmighanliqidin intayin epsuslan'ghanliqni bildürüp “Bügün xitay re'isi shi jinpngni aqsaray qizil gilemler bilen qarshi élip, uning bilen qedeh soqushturuwatqanda, xitayda bolsa bigunah insanlarning, kishilik hoquq adwokatlirining iz ‏-déreksiz ghayib qiliniwatqan, tutqun qiliniwatqanliqini, nobél tinchliq mukapati sahiplirining zulumgha uchrawatqanliqini köz aldimizgha élip kélish kérek idi, obama hökümitining shi jinpingni qizghin qarshi alghan körünüshliri dunyagha tarilidu, u, amérika hökümitining xitaydiki zulumgha uchrawatqanlar bilen bille emes, belki ulargha zulum séliwatqan hökümet bilen bir meydanda ikenlikini ipadilep qoyidu. Shi jinping bu sherepke munasip emes. Bu, dunyagha bolupmu xitaydiki zulumgha uchrighuchilar we bedel tölewatqanlar üchün bekmu yaman tesir peyda qilidu, amérika hökümiti zulum chékiwatqanlar üchün meydanini ipadilishi kérek. Men özüm obama hökümitining shini qarshi élish ziyapetlirige qarshi. Emma biz bu ziyapitimiz arqiliq sizlerni, heqiqiy kishilik hoquq qehrimanlirini qollaydighanliqimizni yene bir qétim ipadileymen” dégen.

Ziyapet dawamida alahide hörmet bilen sözge teklip qilin'ghan Uyghur milliy herikiti rehbiri rabiye qadir xanim obama hökümitini agahlandurup: “Bu qétimmu aqsaray shi jinpingni yenila chirayliq gepler bilen yolgha séliwétidighan bolsa, xitayda buningdin kéyin kélip chiqidighan kishilik hoquq depsendichiliki we türmilerde qiyin qistaqqa élish hessilep küchiyip kétidu, biz awazimizning aqsaraygha yétishini, kishilik hoquq söhbitining obamaning shi jinping bilen bolghan söhbitide eng aldinqi orunda turushini ümid qilimiz, men xitay türmisidiki onminglarche mehbuslarning azad bolushi bügün amérikining sözi bilen zich munasiwetlik dep jakarlaymen” dédi.

Nashtiliq ziyapettin kéyin, shi jinpingning ziyaritige qarshi aqsaray aldida élip bérilidighan keng kölemlik namayishqa qatnishish üchün méngish aldida ziyaritimizni qobul qilghan rabiye qadir xanim yene, “Biz amérikining xitay bilen dost bolushigha qarshi emes, emma biz amérikining söhbetliride, diplomatik munasiwitide xitaydiki kishilik hoquq weziyitini yaxshilash üchün heriket qilishi kérek, eger undaq bolmaydiken, amérikimu pütün dunya kishilik hoquq awazidin qéchip qutulalmaydu, shi jinping hökümitimu xitaydiki zulumgha uchrighanlarning, dunyaning ghezep nepritidin qutulalmaydu” dep tekitlidi.