Uyghurlar qozghighan “Menmu Uyghur” pa'aliyiti taratqularda keng orun aldi

Muxbirimiz méhriban
2019.02.12
abdurehim-heyt-video.jpg Türkche we in'glizche xet kirgüzülüp, abduréhim héyitning hayat ikenliki ilgiri sürülgen widiyodin süretke élin'ghan.
Social Media

“Dutar shahi” dep nam alghan ataqliq sen'etkar abduréhim héyit mesilisi Uyghurlar we türk dunyasida zilzile qozghidi.

Türkiye tashqi ishlar ministirliqi bayanat élan, xitay hökümitini bir milyondin köp Uyghur qatarliq türkiy xelqler qamalghan jaza lagérlirini taqashqa chaqirghandin kéyin, xitay tashqi ishlar ministirliqimu naraziliq bayanati bérip, türkiyeni eyiblidi we arqidinla xitay terep abduréhim héyitning hayatliqi heqqidiki sin'alghuni tarqatti. Emma mezkur weqe muhajirettiki Uyghurlarning xitay hökümitidin uruq-tughqanlirini sürüshtüridighan “Menmu Uyghur “Namidiki ammiwi heriketke aylinip, taratqularda keng orun aldi. Pa'aliyetke qatnashqan Uyghurlar ziyaritimizni qobul qilip, mezkur pa'aliyetning xitaygha téximu qattiq bésim peyda qilish üchün qozghalghanliqini bildürdi. Méhriban teyyarlidi.

8-Féwral jüme küni Uyghurlar arisida “Dutar shahi” namida tonulghan muzikant abduréhim héyitning xitay türmiside jan üzgenliki heqqidiki xewer tarqalghandin kéyin, ikki yildin buyan lagérlar mesiliside xitaygha aktip inkas qayturmasliq bilen tenqid qilinip kéliwatqan türkiye hökümitining 9-féwral küni nahayiti qattiq teleppuzda bayanat bérip, lagérlar mesiliside xitayni eyiblishi xelq'arada küchlük inkas qozghighan idi.

Weqedin kéyin gerche xitay hökümiti abduréhim héytning hayatliqi heqqidiki sin'alghuni tarqitip, mezkur xewerning yalghanliqini ispatlashqa tirishqan bolsimu, emma birnechche kündin buyan muhajirettiki Uyghurlar arisida qozghalghan “Menmu Uyghur” pa'aliyiti, twitér, feysbok qatarliq ijtima'iy taratqularda omumliship, xitay hökümiti Uyghurlarning “Bizningmu ata-anilirimiz, uruq-tughqanlirimiz lagérlargha qamaldi, ularnimu bizge körset! ularningmu ehwalidin jawab ber!” dégendek so'al-soraqlargha duch keldi.

10-Féwral yekshenbe küni twitér, feysbok, instgram qatarliqlarda bashlan'ghan “Méningmu qérindashlirimning widiyosini körset” dégen mezmundiki “Menmu Uyghur” herikiti, qisqighine 24 sa'et ichide amérika birleshme agéntliqi, nyu-york waqti, muhapizetchi, en'gliye BBC agéntliqi, en'gliye kündilik pochtisi, washin'gton pochtisi, türkiye TRT radiyosi, el-erebiy, xongkongda chiqidighan jenubiy xitay seher pochtisi qatarliq bir yürüsh muhim xelq'araliq gézitler we axbarat agéntliqliri teripidin xewer qilindi. Bu ehwal xitay hökümitigimu bésim peyda qilip, xitay bayanatchisining terbiyelesh merkezliridiki yaki tekshürüshte tutup turuluwatqan hemme ademni birmubir ékran'gha chiqirip sözlitish mumkin emeslikini ilgiri sürüshke mejbur bolghanliqi taratqularda tilgha élindi.

Birleshme agéntliqining 12-féwral küni xewer qilishiche, lagérlar heqqidiki so'allargha duch kelgen xitay tashqi ishlar bayanatchisi xu'a chünying “Menmu Uyghur” pa'aliyiti toghruluq soralghan so'algha qarita: “Xitayda bir milyardtin artuq adem bar, biz hemmisining widiyosini chiqirishimiz lazimmu?” dep jawab bergen.

Eng deslep mezkur pa'aliyetni, yeni “Menmu Uyghur” herikitini ijtima'iy taratqularda qozghighan Uyghur yashliridin finlandiyediki xalmurat Uyghur ependi ziyaritimizni qobul qilip bu pa'aliyetning qozghilishi we deslepki ünümi heqqidiki qarashlirini otturigha qoydi.

Xalmurat Uyghur 2018-yildin buyan muhajirettiki Uyghurlarni lagérlargha qamalghan tughqanliri heqqide guwahliq bérishke dewet qilish pa'aliyetlirini dawamlashturup kelgen idi.

Xalmurat Uyghur ependi bayanida, “Menmu Uyghur” pa'aliyitini qozghashni, özige oxshash birqanche Uyghur yashning bundin ikki hepte ilgiri pilanlighan bolsimu, emma 8-féwral tarqalghan muzikant abduréhim héyitning ölüm xewiridin kéyin, xitay hökümiti uning ölmigenliki heqqide élan qilghan sin körünüshi we xitayning tashqi ishlar bayanatchisining lagérlar mesilisini inkar qilip, arqa-arqidin bériwatqan bayanatlirining ularning “Menmu Uyghur” pa'aliyitini dunyawi xaraktérlik ammiwi Uyghur pa'aliyitige aylandurushida türtkilik rol oynighanliqini bildürdi.

Xalmurat ependi yene mezkur heriketning qisqa waqit ichide xelq'aradiki köpligen dangliq taratqulardiki xewerge aylinishining özila deslepki netijiler ikenlikini bildürdi.

Amérikidiki Uyghur yashliridin “Shinjang medeniyiti” zhurnilining sabiq bash muherriri, tutqundiki zhurnalist qurban mamutning oghli behram sintashmu “Menmu Uyghur” pa'aliyitige qatnashqanlarning biri. U bügün ziyaritimizni qobul qilip, xitay da'iriliri abduréhim héytning hayat ikenliki heqqidiki sin'alghuni tarqatqandin kéyin, özining feysbok arqiliq xitay hökümitige yollighan “Méning dadam qurban mamut we tutqundiki Uyghur serxillirining qayta terbiyelinishke éhtiyaji yoq. Ularningmu awazini anglat!” dégen awazliq xitabidin kéyin, bir qisim metbu'atlarning özini ziyaret qilghanliqi, muhajirettiki Uyghurlarning lagérlardiki uruq-tughqanlirini sürüshtürüshi xitayda bésim peyda qilghanliqi heqqide xewerler tarqatqanliqini bildürdi.

Bu pa'aliyetke yene yéqinda da'iriler teripidin tutqun qilin'ghanliqi ashkarilan'ghan meshhur komédiye artisi adil mijitning türkiyediki küy'oghli arslan hidayet ependimu qatnashqan.

Arslan ependi bu xil pa'aliyetlerning xitay hökümitining yalghanchiliqini ashkarilash we xelq'ara taratqularda diqqet qozghap xitay hökümitige bésim ishlitishte muhim ünümi barliqini bildürdi. U, bolupmu amérika, awstraliye we yawropa döletliride yashawatqan Uyghurlarning bu xil pa'aliyetlerde aktip rol oynishi kéreklikini tekitlidi.

Xalmurat qatarliq Uyghur yashliri ijtima'iy alaqe wasitiliride bashlighan “Menmu Uyghur” pa'aliyiti, Uyghurlarning qollishi we zor alqishigha ériship, qisqa waqit ichidila tézlikte kéngeydi.

Kaliforniyediki melum mektepke Uyghurlar ehwali heqqide nutuq sözleshke kétiwatqan Uyghur pa'aliyetchi roshen abbas xanimmu ziyaritimizni qobul qilip, öziningmu bu pa'aliyetke qatnashqanliqini bildürüp, bu xil pa'aliyetlerning xitay hökümitining lagérlardiki Uyghurlar mesiliside qiliwatqan “Aldamchiliqini dunyagha ashkarilash we xelq'ara jama'et pikiri qozghap xitay hökümitige bésim ishlitishte körünerlik ünümi bolidighanliqi” ni tekitlidi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.