Uyghur pa'aliyetchiler: “Ziyaliylar chiqarghan muraji'etnamiler bizge küch qoshti”

2018-Yili 5-yanwar “Xitay hökümiti Uyghurlargha qaratqan insan qélipidin chiqqan siyasetlirini toxtatsun” dégen mawzuda bir muraji'etname élan qilindi. Bu muraji'etnamini élan qilghan “Mesh'el guruppisi” 20-yanwar “Yighiwélish lagéridiki bir milyon Uyghur qoyup bérilsun” dégen mawzuda yene bir muraji'etname élan qildi.

Muraji'etname köp tilliq “Özgirish” namliq tor betke chaplan'ghan bolup, birinchi qétimliq muraji'etke imza qoyghuchilar 10 mingdin ashqan, ikkinchi muraji'etning imzachilirimu besh minggha yéqinlashqan. Muraji'etname in'glizche, xitayche, firansuzche, erebche, ispanche, gérmanche, türkche, gollandche, Uyghurche qatarliq tillarda yézilghan.

5-Yanwardiki yanwardiki muraji'etnamede yette telep otturigha qoyulghan bolup, xitay hökümiti yéqinqi yillarda yürgüzgen “Yépiq terbiyelesh merkezliri” ni bikar qilish, sayahet cheklimisini bikar qilish, muhajir Uyghurlarning a'ilisige qiliniwatqan nazaretni bikar qilish, “Qoshmaq tughqanchiliq” ni bikar qilish, Uyghurlarning xususi uchurlirini tekshürüsh we qanunsiz öy axturushni bikar qilish dégendek mezmunlar yorutulghan.

20-Yanwar élan qilin'ghan muraji'etnamide Uyghur élidiki “Yépiq terbiyelesh merkezliri” ge qamalghanlarni qoyup bérish we xelq'ara jem'iyettin tekshürüsh ömiki ewetish telep qilin'ghan. Biz bundaq muraji'etnamilerning otturigha chiqish sewebi heqqide dunya Uyghur qurultiyidiki pa'aliyetchilerdin semet ablani ziyaret qilduq.

Semet abla ependi ziyaliylarning heriketlinip Uyghur mesilisini dunyagha anglitishini, bolupmu konkrét telepler bilen meydan'gha chiqishini alqishlaydiken. U dunya Uyghur qurultiyi we shuninggha oxshash ammiwi teshkilatlarda adem küchining cheklik ikenlikini, shunga yuqiriqilargha oxshash muraji'etname chiqirish, telepname sunush we erz qilishtek ishlarda Uyghurlarning özlükidin teshkillinishini Uyghur dawasigha “Küch qoshqanliq” dep qaraydiken.

Mezkur muraji'etke imza qoyghan we teshebbus qilghan norwégiyede yashaydighan Uyghur ziyaliysi seyid'ekrem ependi özining bu pa'aliyetni qollashtiki sewebliri heqqide toxtaldi.

U, muraji'etler élan qilin'ghandin kéyin meydan'gha chiqqan inkaslar heqqide toxtilip ötti. U sözide yene resmiy muraji'et astigha sewenlik bilen chaplinip qalghan dep chüshendürülgen “Xitay re'isi shi jinpinggha yézilghan xet” heqqidimu chüshenche bérip ötti. Seyd'ekrem ependining qarishiche, bundaq qobul qilarliq éniq telepler otturigha qoyulghan, xitay qanuni we xelq'ara ehdinamilerge uyghun hoquqlar telep qilinip pakitliq yézilghan muraji'etnamilerning dawamliq yézilishi ghayiwi sho'arlardin ehmiyetlik iken.

5-Yanwardiki muraji'etname bilen 20-yanwar élan qilin'ghan muraji'etnamining perqi heqqide norwégiyede yashaydighan ikram jewlan ependi öz qarashlirini otturigha qoydi. U mezkur muraji'etnamining muhit we janliqlarni qoghdash tipidiki muraji'etnamilerdek qollashqa érishelmeslikining sewebi heqqide öz qarashlirini bayan qildi.

“Özgirish” déyilidighan torbette 5-yanwar we 20-yanwar élan qilin'ghan “Xitay hökümiti Uyghurlargha qaratqan insan qélipidin chiqqan siyasetlirini toxtatsun” we “Yighiwélish lagéridiki bir milyon Uyghur qoyup bérilsun” dégen bu muraji'etni chiqarghuchilar “Mesh'el guruppisi” déyilip tapshurulidighan yérige birleshken döletler teshkilati we yawropa birliki dep yézilghan. Muraji'etname élan qilin'ghandin kéyin türkiyediki “Yéngi éqin”, “Tatar xewer agéntliqi” qatarliq metbu'atlarda bu heqte xewer bérilgen. Muraji'etname yene “Türk ochaqliri” qatarliq ammiwi teshkilatlarning qollishigha érishken. Radiyomizda Uyghur ziyaliylarning bundaq naraziliq heriketliri heqqide dawamliq melumat bérishke tirishimiz.