Xotendiki saqchixana oqughuchi mutellip iminning erzini ret qilghan

Uyghurbiz torining béyjing ayrodromida ghayib bolghan tor bashqurghuchisi mutellip imin. (Yéqinqi süriti)

Istanbul uniwérsitétining aspiranti mutellip imin, bu yil 7‏-ayda xitay j x da'iriliri teripidin béyjing ayrodromida tutup qélinip, héchqandaq qanuniy resmiyetsiz 79 kün nezerbend qilip qoyulghan idi. U, bu yil 10-ayda qoyup bérilgen bolsimu, biraq da'iriler uning kimlik we pasportini tartiwalghan.

Mutellip imin, 1‏-dékabir özining qanunsiz nezerbend qilin'ghanliqi, parakendichilikke uchrighanliqi we pasport, kimlik, kompyutér qatarliq shexsi eshyalirining tartiwélin'ghanliqini ilgiri sürüp, özi turushluq xoten lop nahiyisining buya yéziliq saqchi ponkitigha erz qilghan. Saqchi ponkitining délo turghuzup, weqeni tekshürüshini telep qilghan.

Saqchi ponkiti uning erzini qobul qilip, délo turghuzush we weqeni tekshürüshni ret qilghan. “Uyghurbiz” torining ashkarilishiche, saqchi ponkitining bashliqini öz ichige alghan munasiwetlik kishiler mutellipning erzini anglighan bolsimu, biraq saqchi délo turghuzup tekshürüshke yéterlik pakit yoqluqini ilgiri sürüp, bu ehwalgha biz délo turghuzalmaymiz, chünki délo turghuzushqa yéterlik pakit yoq, dep körsetken.

Biz bu munasiwet bilen lop buya yéziliq saqchi ponkitigha téléfon qilip, ehwalni igileshke tirishqan bolsaqmu, saqchi ponkitining bir xadimi so'alimizgha jawab bérishni ret qildi. Uning bildürüshiche, u biz bilen bu mesile heqqide sözlishelmeydiken.

Mutellip imin, bu yil 10‏-ayda qoyup bérilip, lop nahiyiside olturushluq a'ilisige qayturulghan bolsimu, biraq u xitay amanliq da'irilirining izchil parakendichilikige uchrap kelgen.

U yéqinda xitabname élan qilip, j x danilirini özige parakendichilik salmasliqqa, eger parakendichilik sélishni toxtatmisa, j x da'irilirining üstidin erz qilidighanliqini agahlandurghan idi.

Mutellip yene, özining shikayitini Uyghur aptonom rayonluq j x nazaritining erzi-shikayet tor sanduqi we nazaret nazirining élxet sanduqida élan qilghan.

“Uyghurbiz” torining xewer qilishiche, uning her ikki xet sanduqidiki shikayiti bir qanche kün awwal öchürüwétilgen.

Biraq, mutellipni qaysi xitay amanliq organning nezerbend qilghanliqi so'al peyda qilghan.

Mutellip iminning ilgiri sürüshiche, uni Uyghur aptonom rayonluq j x nazaritining xadimliri béyjing ayrodromida toxtitiwélip, ürümchige élip barghan. Béyjing tamozhnisidiki saqchilar uni istanbul sepiridin toxtitiwalghanda uninggha Uyghur aptonom rayonluq j x nazaritining soraq qilmaqchi ikenlikini bildürgen. Mutellip yene, uni ürümchide soraq qilghan kishilerning özini j x nazaritining xadimi, dep tonushturghanliqini ilgiri süridu.

Biraq, buya yéziliq saqchi ponkiti uning j x nazariti teripidin nezerbend qilin'ghanliqi gumanliq, dep qarighan. Buya saqchi ponkitidikiler uning türmige solanmighanliqi yaki resmiy organ teripidin tutup turulmighanliqini ilgiri sürüp, uning üstige guwahchilarning salahiyiti éniq emeslikini bildürgen.

Yene bir saqchi éhtimal mutellipni dölet bixeterlik nazariti nezerbend qilghan bolushi mumkinlikini eskertip, eger j x orgini tutqan bolsa yerlik saqchi organlirigha uqturush qilinidighanliqi, biraq mutellip xoten ayrudumigha chüshüp öyige yétip barghan'gha qeder nahiyilik saqchi idarisi we buya saqchi ponkitigha uqturush qilinmighanliqini bildürgen.

Xitay xelq qurultiyi 2012‏-yili maqullighan “Xitay jinayi ishlar dawa qanuni” ning tüzitish kirgüzüsh layihiside xitay amanliq organlirining hoquqini kéngeytip, térrorluq, dölet bixeterlikige munasiwetlik mesililerde amanliq organlirigha tutqunlarni uzun mezgil so'al-soraqsiz tutup turush hoquqi bergen. Bu qanun xelq'ara kishilik hoquq jem'iyetlirining we Uyghur pa'aliyetchilirining tenqidige uchrighan. Uyghur pa'aliyetchiler bu qanunning nuqtiliq Uyghur we tibet aktiplirigha qaritilghanliqini ilgiri sürgen idi.

Mutellipning ilgiri sürüshiche, u qoyup bérilip uni xoten'ge yallap bérishke mes'ul kishiler özini j x idarisining xadimi, dep tonushturghan. Uning kimlikini tartiwalghan éli isimlik kishi bolsa mutellipke téléfonda uning kimliki j x idarisining ishkapida quluplaqliq ikenlikini bildürgen.

Mutellipning ilgiri sürüshiche, u qoyup bérilip uni xoten'ge yallap élip bérishke mes'ul kishiler özini “J x idarisining xadimi” dep tonushturghan. Uning kimlikini tartiwalghan éli isimlik kishi bolsa mutellipke téléfonda uning kimliki j x idarisining ishkapida quluplaqliq ikenlikini bildürgen.

Biraq, buya saqchi ponkiti mutellipni nezerbend qilish resmiy organlarning ishi emeslikini ilgiri sürüp, délo turghuzushni ret qilghan.

Boya saqchi ponkitining délo turghuzushni ret qilishtiki yene bir sewebi mutellipning nopus tewelikidur. Saqchi ponkiti “Sen bu yerlik emes, séning nopusung béyjingda” dégen.