Xitay türmisidin qoyup bérilgen mongghul kishilik hoquq pa'aliyetchisi xada bilen söhbet

Mongghul kishilik hoquq pa'aliyetchisi xada öz öyide. 2014-Yili 23-dékabir.

19 Yilliq siyasiy mehbusluq hayatini axirlashturup 9-dékabir xitay türmisidin qoyup bérilgen mongghul kishilik hoquq pa'aliyetchisi xada bügün radi'oyimizning ziyaritini qobul qilip türmidin qoyup bérilgendin buyanqi özi duch kéliwatqan bir qisim siyasiy bésimlar we iqtisadiy qiyinchiliqlar heqqide toxtilip ötti.

Xada 1995-yili “Döletni parchilash” jinayiti bilen eyiblinip 15 yilliq qamaq jazasigha buyrulghan. Halbuki, jaza mudditi toshqan bolsimu, u eyni waqitta yene qaytidin ichki mongghulning shimalidiki bir tutup turush türmisige 4 yil solap qoyulghan.

Xada ichki mongghuldiki eng uzun késilgen siyasiy mehbuslardin biri bolup, u, ichki mongghulgha aliy aptonomiye telep qilip yazghan maqaliliri sewebidin türmige tashlan'ghan idi.

Diqqitinglar xada bilen élip barghan söhbitimizde bolsun.

Muxbir: yaxshimusiz? siz xada ependi bolamsiz?
Jawab: yaq,men oghli.

Muxbir: he, siz oghli wé'ilisi bolamsiz?
We'ilisi: shundaq men oghli,turup turung,dadamgha téléfonni bérey.
Xada: wey,men xada bolimen.

Muxbir: yaxshimusiz, xada ependi.
Xada: himm...

Muxbir: men sizning erkinlikke chiqqanlingizni tebrikleymen.
Xada: rehmet.

Muxbir: sizning hazirqi ehwalingiz qandaqraq?
Xada: méning hazirqi ehwalim yaxshi emes.

Muxbir: yaxshi emesmu? sizning salametlikingiz qandaqraq?
Xada: salametlikim yaxshi emes.

Muxbir: qaysi tereptin eng nachar, chüshendürüp béremsiz?
Xada: mende hazir éniqlan'ghan 10 nechche xildin artuq késel bar. Buning ichide hemmidin éghirraqi yürek qan tomurliri qétishish késili.

Muxbir: uningdin bashqa yene hazir qaysi tereplerde qiyinchiliqingiz bar?
Xada:hazir turmush jehettin eng chong qiyinchiliqim bar.

Muxbir: turmush jehettin eng chong qiyinchiliqingiz barmu?
Xada:shundaq.

Muxbir: sizni saqchi we hökümet da'irilirining közitishi qattiq boluwatamdu?
Xada: shundaq. Ular méning chet'el muxbirlirining ziyaritini qobul qilishimni cheklesh bilen birge, idiye jehettin özgirish hasil qilip, özlirige maslishishimni telep qiliwatidu. Turmushimiz tedrijiy halda qiyinlishiwatidu.

Muxbir: siz hazir erkin sirtqa chiqip kishiler bilen paranglashsingiz bolamdu?
Xada: bolidu. Lékin paylaqchilar arqimizdin marap yürüshidu. Téléfonimizni oghriliqche tingshaydu. Téléfonimiz bezide ulanmaydu. Ulansimu sözliship bola-bolmayla üzülüp kétidu.

Muxbir: sizning hazir ichki mongghuldiki dostliringiz we tonushliringiz bilen uchrishish we alaqe qilishingiz tesmu?
Xada: shundaq,men hazir türmidin chiqqili yérim ay bolup qaldi. Emma dostlirimdin héchkim méni yoqlap kelmidi. Sewebi hökümet da'iriliri ulargha “Xada bilen körüshmenglar” dep buyruq qilghan.

Muxbir: shundaqmu?
Xada: shundaq,shundaq bolmisa dostlirim méni yoqlap kéletti.

Muxbir:siz türmidiki waqtingizda Uyghur, tibetlerni uchrattingizmu?
Xada: yaq.

Muxbir: siz türmide uchratqan mehbuslar asasen xenzu we mongghullarmu?
Xada: shundaq, toghra.

Muxbir: türmide köpligen mongghul mehbuslar barmu?
Xada: bar. Shundaq dep anglidim.

Muxbir: siz xelq'ara jem'iyettin we chet'eldiki mongghul musteqilchiliridin qandaq yardem telep qilisiz?
Xada: men aldi bilen ulardin manga turmush yardem puli bérishini soraymen. Késilimni dawalitimen. Hazir turmushum bek nachar, késel körsitish imkaniyitim yoq. Tamaq yiyishimizmu teske toxtawatidu.

Muxbir: siz hazir iqtisadiy jehettin bek qiyniliwatamsiz?
Xada: shundaq. Men türmidin chiqqandin béri, bizning tughqanlirimiz yardem qilmighan bolsa, biz tamaq yiyelmigen bolattuq. Bizning turmushimiz bek xeterlik.