Ölüm girdabidin hörlükkiche: xitay lagéridiki paji'eler (5)

Muxbirimiz gülchéhre
2018.11.28
mihrigul-lager-shahit-2.jpg Xitayning lagér we türmiliridiki türlük qiynashlargha shahit bolghan méhrigül tursun guwahliq bermekte. 2018-Yili 26-noyabir, washin'gton.
RFA

Xitayning jaza lagérida uda 3 qétim yétish jeryanidiki qorqunchluq kechmishliri qaldurghan asarettin téxi toluq qutulup kételmigen ayal shahit méhrigül tursun, ölüm girdabidin hörlükke: xitay lagéridiki paji'eler sehipimizning bu sanida, muxbirimiz gülchéhrege özining axirqi qétim tutulghanda ilgiriki qétimqi beden tekshürüshlerde körüp baqmighan, adem boyi égizliktiki eyneklik, aptomatik échilip-yépilidighan bir alahide yuqiri téxnikiliq üskünide, yalingach halda tekshürülgenliki qatarliq yéngi uchurlarni ashkarilidi.

Xitayning bigunah ayallarni qamighan jaza lagérliri heqqide guwahliq bergen méhrigül tursun ötkenki söhbitimizde, özining 2017-yili, 4-ayda cherchendiki tutup turush ornidiki 210-kamérgha 3 ay qamilish jeryanida, kamérdashliridin jem'iy 9 ayalning, her türlük sewebler bilen ölüp kétishige shahit bolghanliqini éytqan idi. U, özi bilen birge qamalghanlarning hemmisiningla özige oxshash héch bir qanun'gha xilap gunah ötküzüp baqmighan, oxshimighan medeniyet sewiyesidiki, oxshimighan salahiyettiki we oxshimighan yashtiki ayallar ikenlikini bildürdi.

Radiyomizgha guwahliq bergüchiler shundaqla muxbirlirimiz delilligen melumatlardin, xitay hökümitining az kem ikki yildin buyan, Uyghur élide qurghan yighiwélish lagérliri, terbiyelesh merkezliri yaki tutup turush orunliri dep atalghan jaza lagérlirigha qamalghanlarning peqet Uyghur we qazaq, qirghiz hem az bir qisim islam dinigha étiqad qilidighan bashqa milletler ikenliki, bu orunlarda xitaylarning yoqluqi melum bolghan idi. Emma méhrigül yatqan kamérgha wang liping isimlik 50 yashtin ashqan bir ayalmu qamalghan bolup, esli bu xitay ayalning qamilish sewebi, uning bir Uyghur bilen toy qilghanliqi we musulman bolghanliqi iken. Shundaqla u özining ismini ayshemgül qilip özgertken iken. Méhrigülning dep bérishiche, da'iriler gerche rayonda milletler ara toylishishni ilgiri sürüsh üchün, Uyghur qizlirini xitay erler bilen toylishishqa righbetlendürüsh tedbirliri hem teshwiqatlirini qolliniwatqan bolsimu eksiche xitay qizlarning Uyghur erlirige yatliq bolushigha qarshi turuwatqan iken.

Méhrigül yene qayta-qayta 3 qétimliq lagérgha qamilish jeryanida özi béshidin kechürgen qorqunchluq kechmishler ichide özide guman qozghighan yene bir nuqtini bayan qildi. Yeni, u özining üchinchi qétim tutulghanda ilgiriki ikki qétimliq qamilishta élip bérilghan omumyüzlük salametlik tekshürüsh jeryanigha yene bir sirliq yéngi tekshürüsh usuli qoshulghanliqini ashkarilidi. Méhrigülning éytip bérishiche, u 3-qétim qamilish aldida cherchen nahiyelik doxturxanigha béshigha qara xalta kiydürülgen, put-qoli koyza-kishenlen'gen halda élip bérilip, awwalqidekla toluq we omumyüzlük doxtur tekshürüshidin ötkendin kéyin, doxturxanining yer astigha élip chüshürülüp, ilgiri körüp baqmighan alahide yuqiri téxnikiliq bir eswabta yalingach tekshürülgen.

Méhrigülning teswirlep bérishiche, u peqetla tekshürüsh eswabi qoyulghan bu sirliq öyge yalangachlandurulup, mexsus doghisiman bir suyuqluq ichküzülgendin kéyin yalghuz kirgüzülgen. U, sirttiki yene bir öyde uni apparat arqiliq közitip turghan saqchi we doxturlarning buyruqi boyiche, özi élip kirilgen qarangghu öydiki adem boyi égizliktiki sanduqsiman, eyneklik, aptomatik échilip-yépilidighan eswabqa kirip turghan. Bu, aptomatik aylinip nur ötküzüp tekshüridighan eswab bolup, gerche méhrigülning bu sirliq apparatta turghan waqti 10-15 sékunt ariliqida bolsimu, lékin méhrigül uningdin chiqqandin kéyinla béshi qéyip, intayin rahetsizlen'gen. Uningda ishteydin qélish, maghdursizlinishqa oxshash halet bir-ikki heptigiche dawamlashqan. Méhrigülning közitishiche, bu gheyriy eswabta peqet qismen ademlerla ayrip qélinip tekshürülidiken. Da'iriler bu eswabining némilikini éytip bermigen.

Méhrigül özining xitayning jaza lagéridin möjizilerche qutulup yashawatqanliqigha yérim yil bolghan bolsimu, hazirghiche özige mejburiy ichküzülgen bu namelum dorilarning tesirliri, salametlik tekshürüsh we bu xildiki tekshürüsh eswablirining némilerni meqset qilghanliqi heqqide oylanmaqta iken. Uning éytishiche, u: bu tekshürgen eswab qandaq eswablardur? bu némini meqset qilidighandu? da'iriler üstimizdin dora tejribisi élip barghanmidu? mejburiy ichküzülgen dora we okulning tesiride asta-asta ölüp kétermenmu? dégendek her türlük chigish so'allar we tégi yoq qorqunchluq qiyas hem gumanlarning sarasimidin qutulalmay kelmekte iken.

Méhrigül 3 qétimliq lagér hayatida eng zar bolghan nersining su ikenlikini tekrarlaydu. Undaqta yüz yuyidighan'ghimu su bérilmeydighan lagérda yétiwatqini aylar bolghan hetta yildin ashqan ayallar kiyimlirini yuyalishi mumkinmu? méhrigül özining 3 qétimliq bu lagér hayatida peqet birla qétim kir yuyushqa tallinip su tutush pursitige érishkenlikini éytip, buni “Zulmetlik türmidiki eng bextlik bir kün” dep teswirleydu. Sapla ayallar qamalghan, kün nuri we sudin mehrum zulmetlik türmide méhrigülning kir yuyush hékayisini kéyinki programmimizdin anglang.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.