Ölüm girdabidin hörlükkiche: xitay lagéridiki paji'eler (7)

Muxbirimiz gülchéhre
2018.12.12
mihrigul-lager-baliliri-saqchi.jpg Xitayning lagér we türmiliridiki türlük qiynashlargha shahit bolghan méhrigül tursun, xitay saqchiliri teripidin türmige talinip baliliridin ayriwétilgen körünüshke tetbiqlap sizilghan süret.
RFA

Méhrigül tursun 2-qétim qayta tutqun qilinip, 2017-yili 4-ayda cherchendiki tutup turush ornining 210-kamérida 3 ay qamilidu. Bu jeryanda yolwas orunduqta olturush, nöwetliship uxlash, éghir ten jazasi, ach qoyulush, susiz qaldurulush, shexsi taziliq qilalmasliq, dawalinalmasliq we psixikiliq xorluq qatarliq bir qatar qismetlerni bashtin kechüridu. Uningdin bashqa yene bigunah ayallarni qamighan bu jaza lagérida kamérdashliridin jem'iy 9 ayalning her türlük sewebler bilen ölüp kétishige shahit bolidu. Bu qabahetlik türme hayati uning wujudidin bekrek rohini kardin chiqiridu. Uning ikkinchi qétim 3 ayliq tutqundin kéyin, dawalinish üchün a'ilisige képillikke qoyup bérilidu.

Bir qanche ay dawalinip salametliki asta-asta eslige kélishke bashlighan méhrigül 2018-yili 1-ayning 21-küni 3-qétim tutqun qilinidu. Bu qétim da'iriler uninggha éghir jaza késishni pilanlighan bolsimu, emma méhrigülning balilirining xitayda nopusqa élinmighanliqi seweblik ishlar xitayning pilanidek bolmaydu.

Xitay saqchiliri méhrigülni béyjingdin uning balilirini élip ketkili kelgen misir diplomatliri bilen körüshtürgende méhrigülge yéngi kiyimlerni kiydürüp, hetta girim qilip, artuq gep qilmasliq heqqide gep ögitip qattiq agahlandurup élip chiqidu. Emma uning chong kélip qalghan kiyimlirining yéngi astidin körünüp qalghan kishendin bolghan jarahetler diplomatlarning diqqitini tartidu. Ular méhrigülning xeter astida ikenlikini sézidu. Misir diplomatlirining xitay terep bilen méhrigülning balilirini anisiz élip kétishke bolmaydighanliqi heqqide élip barghan bir mezgillik talash-tartishliridin kéyin, axiri méhrigül xitaydin qutulup erkinlikke érishidu.

Shundaq qilip, misir elchixanisining yardimide milyonlarche Uyghurlarning qamalghanliqi ilgiri sürülüwatqan zulmetlik jaza lagéridin méhrigül axiri qutulup chiqidu. Méhrigül özining 2015-yili-5 aydin, -2018 yili-5 ayghiche bolghan jeryanda 3 qétimliq türme kechmishlirini yekünlep chiqidu. U türmidiki qistangchiliqning destidin xitayning Uyghurlarni tutush kölimining zorayghanliqini hés qilghan bolsa, türmide bérilidighan tamaqning qétim sani we miqdarining barghanche azlap kétishidin, waqitning uzirishi we tutqundikilerning köplükidin türmilerde acharchiliq yüz bériwatqan bolushi mumkin dégen gumanlirini otturigha qoyidu. Uning hemmidin ensireydighini ölüm-yétim ehwallirining pewqul'adde köpiyishi bolup, méhrigül Uyghurlarning, bolupmu jaza lagérlirida jan talishiwatqan Uyghurlarning teqdiridin qattiq endishe qiliwatqanliqini tekitleydu. U mundaq deydu: “Men 3 ay jeryanida bir kamirida 9 kishining ölümige shahit boldum. Yene qanchilighan ademler ölüp kétiwatqandu?. . . Shunga men sözleshke, xitayning jinayetlirini pash qilishqa aldiridim.”

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.