“Atalmish esebiylikke qarshi turush yighinidiki bir jümle rast gep: ular qanunni bilmeydu emes, yaqturmaydu”

Ürümchide aldinqi küni yépilghan aptonom rayonluq partkom 8 - omumi yighinida atalmish din esebilikige qarshi turush heqqide nuqtiliq muzakire élip bérilghan. Tengritagh torining bu heqtiki xewiridin melum bolushiche, yighindiki muzakire dawamida, kompartiye wekilliri rayonda élip bériliwatqan mezkur dolqunning netijiliri üstide asasliq toxtalghan bolsimu, bezi bayanlardin rayondiki mesilining négizi heqqide étiraplar we da'irilerning charisiz qiliwatqanliqi heqqide uchurlar otturigha chiqqan, bolupmu Uyghurlarning xitay qanunlirini étirap qilmaydighanliqidek bir siyasiy ré'alliq tilgha élin'ghan.

Hörmetlik radi'o anglighuchilar, tengritagh torining xewiridin melum bolushiche, yighinda qeshqer pidagogika uniwérsitétining mudiri söz qilip, esebiylikke qarshi herikette özining bir qolluq yétekchilik qilghanliqi, oqughuchilar bilen yüzmu - yüz körüshkenliki, we zamaniwiy angni singdürgenlikini ilgiri sürgen. U sözide yene, özining bu emgikining netijiside mektepte yoqilang gep qilghuchilarning qalmighanliqini doklat qilghan. Emma bu yerde tilgha élin'ghan “Yoqilang söz” dégenning qandaq söz ikenliki heqqide mudir melumat bermigen.

Yighinda atush sheherlik partkomning mu'awin sékritari, muweqqet sheher bashliqi ababekri memtimin, esebiylikke qarshi turushta nuqtiliq a'ililerni ching tutqanliqini otturigha qoyghan, uning bildürüshiche, atush shehiride ular kirmigen öy, idiyiwiy xizmet ishlimigen a'ile qalmighan. U yene sözide kishilerni naxshak usulgha yéteklesh arqiliq, diniy keypiyatni suslashturghanliqini bayan qilghan. Tengritagh torining bu heqtiki xewiridin melum bolushiche, atush sheherlik partkom atalmish zamaniwiy medeniyetni singdürüsh herikitini qanunni omumlashturu'ish herikitige birleshtürüp élip barghan.

Yuqiriqi ikki rehberning bayanliridin da'irilerning Uyghurlarni atalmish esebiyliktin uzaqlashturush üchün atalmish zamaniwiy medeniyetni téngish, zorlash we qorqutush tedbirini qolliniwatqanliqi melum.

Yighinda yene, aptonom rayonluq ijtima'iy penler tetqiqat ornining bashliqi gaw jyenlungmu söz qilghan. U sözide mesilining yiltizi heqqide toxtilip, bir qisim amma qanunni bilmeydu emes, bilidu, emma boysunmaydu dégen. Muhajirettiki Uyghur közetküchilirining qarishiche, Uyghurlarning xitay qanunlirini yaqturmaydighanliqi, uning adalitige ishenmeydighanliqi éniq, chünki, mezkur qanunlar, Uyghurlarning özliri teripidin tüzülgen emes, Uyghurlarning mewjutluqi we tereqqiyati üchün tüzülgen emes, peqet we peqet xitay dölitining bixeterliki üchünla tüzülgen.

So'al: aptonom rayonluq partkom 8 - nöwetlik komitétining 8 - omumi yighinida, xitay tetqiqiqatchi, Uyghurlarning xitaygha qarshi heriketlirining sewebi heqqide toxtilip: “Qismen amma, qanunni bilmeydu emes, belki boysunmaydu” dégen, sizche bu gep toghrimu?

Jawab: menche bu gep toghra, uning déginidek Uyghurlar meyli boysunuwatqini, meyli boysunmaywatqini bolsun, xitay qanunlirini étirap qilmaydu. Chünki bu qanunlarning tüzülüshige Uyghurlar ishtrak qilghan emes, bu qanunlar tüzülüshte Uyghurning menpe'etini chiqish qilghan emes؛ shunga Uyghurlarning xitay qanunlirini yaqturmasliqi, étirap qilmasliqi we boysunmasliqi intayin normal we yolluq.

So'al: démek xitayning Uyghur rayonida yolgha qoyuwatqan qanunlirining xitayning dölet bixeterlikini qoghdashtin bashqa roli yoq deysiz?

Jawab: asasliq meqset shu, bu meqsetke yétish üchün, Uyghurlarghimu belgilik derijide heq tonulghan qanunlarmu bar, mesilen, aptonomiye qanuni dégendek, emma bular qeghez yüzidiki qanunlar, bular ijra qilinmaywatidu we yaki bu qanunlarning Uyghurlargha paydiliq qisimliri ijra qilinmaywatidu. Mewjut qanunlar Uyghurlarning heq - hoquqini qoghdash üchün emes, belki Uyghurlarni jazalash, ze'ipleshtürüsh we yoq qilish üchün qoral süpitide paydiliniwatidu.

So'al: undaqta, xitayning esebiylikke qarshi turush üchün qanunni omumlashturush dégen chaqiriqigha qandaq qaraysiz?

Jawab: xitay qanunni teshwiq qilishning ornigha, özi tüzgen qanunlargha özi emel qilsa, nöwettiki jiddiy weziyetni waqitliq peseytelishi mumkin, emma bumu hel qilghuch chare emes. Rayonda tinchliqning hel qilghuch yoli Uyghurlar öz qanunini özi tüzüsh.

Hörmetlik radi'o anglighuchilar, yuqirida anglighninglar amérikida yashawatqan Uyghur ziyaliyliridin nurmemet musabayning bayanliri. U sözining axirida, xitay tetqiqatchi gaw jyenlungning sözi heqqide toxtilip, “Bu, mezkur yighinda otturigha chüshken birqanche jümle rast geplerdin biri” dédi.