Burchinliq qazaq ayal : érim we ikki oghlum bigunah tutqun qilindi

Altay wilayitining burchin nahiyi'esi oyimaq yézisida olturushluq manapqan we uning ikki oghli érkish bilen békish bu yil 5‏-ayda tutqun qilin'ghan. Qazaqistanda olturushluq qazaq pa'aliyetchiler, manapqanning yéqinda qazaqistan'gha chiqip qaytishida bir nusxa qur'ani kerim kötürüp kirgenlikini, uning “Qanunsiz diniy neshr buyumi saqlash” bilen eyiblinip, 2 oghli bilen 7 yilliq qamaq jazasigha höküm qilin'ghanliqini bildürgen idi.

Biz mezkur uchurgha asasen, charshenbe küni manapqanning burchin nahiyesi oyimaq yéza xatay kentide olturushluq ayali mixu'ani ziyaret qilip, manapqan we ikki oghli érkish bilen békishning qolgha élinishi, hazirqi ehwaligha da'ir bezi tepsilatqa érishtuq. Mixu'a, deslepte érkish bilen békishning qolgha élin'ghanliqini yoshurghan bolsimu, biraq kéyin ularning dadisi bilen teng tutqun qilin'ghanliqini étirap qildi.

Biraq uning körsitishiche, da'iriler manapqan bilen ikki oghli bu yil 5‏-ayda qolgha élin'ghandin béri, ularni uning bilen körüshtürüp baqmighan. Shundaqla yene da'iriler ularning qolgha élinish sewebi heqqide héchqandaq chüshenche bermigen. Mixu'a, adwokat teklip qilghan bolsimu, biraq da'iriler adwokatning ular bilen körüshüshige ruxset qilmighanliqini bildürüp, éri we ikki oghlining bigunah tutqun qilin'ghanliqini bildürdi.

Mixu'a: way, emdi sizge néme, dep chüshendürimen. Néme bolghanliqini bizmu bilmeymiz. Bizgimu éytmidi. Shundaq qilip olturduq.

Muxbir: 7 yil késiwétiptu, deydu, toghrimi bu?

Mixu'a: yaq, yaq, kim shundaq deydu. Ehwalining qandaq ikenlikini bilmeymiz. Bu toghra emes. Bu xewerni kim éytqan bolsa, ishenmeng. Bu xewer yalghan. Yalghan xewerge ishenmenglar. Bu ösek söz, bundaq ösek sözlerge ishenmeng.

Muxbir: manapqan hazir qeyerde, altayda tutup turuluwatamdu, börchinde?

Mixu'a: börchinde, saqchixanida tutup turuluwatidu. Méni körüshtürüp baqmidi. Néme ish bolghanliqini bilmeymiz. Héchnémini bilmeymiz. Muqim bir uqturush chiqqanmu -yoq.

Muxbir: oghulliringizning ismi néme?

Mixu'a: birining ismi érkish, birining békish. U ikkisinimu ékirketti. Unimu bilmeymiz, némishqa erkirketti. Manapqan héchnege mangmighan. Biz bu yil 1‏-ayda qazaqistan'gha chiqqan iduq. Menmu bille chiqqan, bir tughqinimiz qaytish bolup. Biz birge qaytip kelgen. Uni mushu 5-ayda tutup ketti. Oghullirimnimu birge tutti.

Biz yene, yerlik saqchi da'irilirige téléfon qilip, manapqan we uning ikki oghlining tutqun qilinish seweblirini sürüshtürduq. Yerlik da'iriler manapqan we ikki oghlining tutqun qilin'ghanliqini étirap qilghan bolsimu, biraq tepsiliy melumat bérishni ret qildi.

Xatay kentining sabiq sékrétari mundaq dédi: “Manapqan hazir burchinda, biraq uninggha néme bolghanliqini bilelmidim. Saqchilar tutup ketken, uningdin bashqisini bilmeymen. Ularning qanche yil qamaqqa buyrulghanliqini bilmeydikenmen. Uning hazir qeyerde ikenlikini biz bilmeymiz. Men bulturdin béri bu kentning sékrétari emes.

Biz yene oyimaq yéziliq saqchixana bilen alaqileshken. Mezkur saqchixanining bir xitay kechlik nöwetchisi manapqan we uning oghullirining tutqun qilin'ghanliqini ret qilmighan bolsimu, biraq so'allirimizgha jawab bérishni ret qildi.

U: “Siz qeyerdin téléfon qiliwatisiz, erkin asiya radiyosi, men sizning muxbirliqingizni qandaq bilimen. Eger siz ularning ehwalini igileymiz désingiz, siz buning üchün alaqidar orunlarni izdeng. Méning bu ishni sizge chüshendürüshke héchqandaq hoququm yoq” dédi.

Xitay hökümiti özining Uyghur rayonida élip barghan “Térrorluq”, “Bölgünchilik”, “Diniy esebiylik”ke qarshi turush heriketlirining izchil asasliq nishanini Uyghurlargha qaritip, qazaqlargha nisbeten keng qolluq siyaset yürgüzüp kelgen idi.

Biraq yéqindin buyan, uning bezi qazaqlarni “Diniy esebiylik” ke baghlap tutqun qilghanliqi, qamaq jazalirigha buyrughanliqi ashkarilinishqa bashlidi. Bu ehwal bezi analizchilarda, xitay hökümitining qazaqlargha qaratqan keng qolluq siyasitide özgirish boluwatamdu, qandaq? dégen so'allarni peyda qilghan.

Biraq qazaqistandiki bezi qazaq pa'aliyetchi we ziyaliylar, xitayning bu herikiti béyjing hökümitining siyasiti emeslikini, bu Uyghur aptonom rayonluq partkom sékrétari chén chüen'goning öz aldigha élip barghan herikiti ikenlikini ilgiri sürüp keldi.