Qazaqistanliq Uyghurlar almatada xatirilesh pa'aliyiti ötküzdi
2015.10.01

30-Séntebirde almata shehirining zarya wostoka mehellisige orunlashqan kafiyxanilarning biride xatirilesh pa'aliyiti ötti. “1-Öktebir küni”ni matem küni süpitide xatirilep kéliwatqan amérika, yawropa, yaponiye, türkiye, qirghizistan Uyghurliri bilen birlikte qazaqistanliq Uyghurlarningmu bu küni bir yerge jem bolup, Uyghur élide özlirining kishilik hoquqliri üchün qurban bolghan qérindashlirini yad étishni en'enige aylandurghanliqi yaxshi melumdur. Shuni alahide tekitlesh kérekki, qazaqistan Uyghurliri özlirining tarixiy wetini hem uning sirtida yüz bériwatqan weqeler heqqide melumatlarni metbu'at sehipiliri, tor betliridin tashqiri yene jay-jaylarda ötküzülüwatqan nezir-chiragh we toy-tökünlerdimu igilimekte. Bu jehette bolupmu siyasetshunas qehriman ghojamberdining élip bériwatqan pa'aliyitini alahide atap ötüshke erziydu.
Sheher we uning etrapidiki mehellilerdin köpligen wekiller qatnashqan mezkur xatirilesh pa'aliyiti adettikidek erkinlik we azadliq üchün shéhit bolghanlargha atap qur'an oqushtin bashlandi. Asasiy doklat bilen sözge chiqqan q. Ghojamberdi kéyinki waqitlarda Uyghur élide orun éliwatqan weqeler, dunya weziyiti, shundaqla rabiye qadir xanim bashliq dunya Uyghur qurultiyining élip bériwatqan pa'aliyetliri heqqide tepsiliy toxtaldi. U Uyghurlar köp olturaqlashqan memliketlerning biri qazaqistandiki démokratiyining, erkinlikning Uyghurlar bilen bir qatarda bashqimu milletler teqdiride muhim rol oynawatqanliqini alahide tekitlidi.
Murasimda söz alghan alim, filologiye penlirining namzati rabik ismayilof, “Inayet” jem'iyetlik birleshmisining re'isi turghanjan rozaxunof, dunya Uyghur ayalliri birliki re'isining ottura asiyadiki mu'awini asiyem turdiyéwa we bashqilar milliy ma'arip, örp-adet, Uyghurlarning bügünki teqdiri we kélechiki, dunya miqyasida élip bériliwatqan Uyghur milliy herikiti, birlik we ittipaqliq heqqide öz qarashlirini otturigha qoydi.
Radi'omiz ziyaritini qobul qilghan diniy zat mehemmet hajim 1-öktebirning Uyghurlar üchün matem künige aylan'ghanliqining sewebige toxtilip, mundaq dédi:
Uyghur jama'etchiliki “Bilal nazim kafési” gha jem bolup, qizil xitay kommunistik hökümitining bizning wetinimizni nahayiti mekkarliq bilen ishghal qilip, özining mustemlikisige aylanduruwalghanliqining 66 yilliq künini Uyghur xelqi üchün matem küni dep bilip, ötken éghir yillarni bir qur eske élip ötüsh üchün nezir hésabida yighilduq. Q. Ghojamberdi jama'etchilikke bu heqte özining yighqan nahayiti yaxshi melumatlirini sözlep berdi. Bolupmu xitay hökümiti bizning wetinimizni ishghal qilghan 1949-yildin ta mushu kün'giche xelqimiz üstidin yürgüzüp kelgen her türlük siyasetlirini atap chiqti.
U shundaqla natiqning dunya Uyghur qurultiyining pa'aliyiti toghriliq tepsiliy melumat bérip, buningdin özining behrimen bolghanliqini körsetti.
Dunya Uyghur ayalliri birliki re'isining ottura asiyadiki mu'awini asiyem turdiyéwa bolsa, Uyghurlarning meniwi anisi rabiye qadirning emelge ashuruwatqan ishlirining muhimliqini hemde xitay da'iriliri teripidin yürgüzülüp kelgen siyasetning Uyghurlargha qanchilik paji'e élip kelgenlikini tekitlep ötti hem bügünki pa'aliyetning qazaqistanliq Uyghurlar üchün ehmiyitining zor bolghanliqini körsitip, mundaq dédi: bizning mushu xetme-quranlirimizgha xelqimiz anglapla qalsa kélidu. Ular kichikkine bolsimu qehrimanning éghzidin rabiye qadirning xewerlirini, Uyghurlarning ehwalini anglaymiz, biz üchün xushalliqlar, yéngiliqlar barmikin, hoquqimizni ete ya ögün alimizmu, dep telmürüp kélidu. Elwette, ularning ümidi chong.