Қәләмкәшләр қурултийи сәһнисидә илһам үчүн бош орундуқ қоюлди

Ихтиярий мухбиримиз азад қасим
2014-10-02

Қәләмкәшләр қурултийи сәһнисидики илһам тохти үчүн қоюлған орундуқ. 2014-Йили 2-өктәбир, бишкәк.

RFA/Azad

29-Сентәбир күни қирғизистан пайтәхти бишкәктә башланған хәлқара қәләмкәшләр бирләшмисиниң 80-нөвәтлик қурултийи төт күн давам қилип 2-өктәбирдә аяғлашти.

Қурултайда көплигән мәсилиләр оттуриға қоюлған болсиму, диктатор дөләтләрдә түрмиләргә ташланған язғучилар, шаирлар вә мухбирлар мәсилиси қурултайниң асаслиқ темиси болди. Болупму, 23-сентәбирдә хитай соти тәрипидин муддәтсиз қамақ җазасиға һөкүм қилинған уйғур зиялийси илһам тохти мәсилиси йиғинда һәммидин көп оттуриға қоюлди. Гәрчә хитай чоң қуруқлуқидин кәлгән язғучи лю шавйән хитайниң қанун билән башқурулидиған дөләт икәнликини, лю шавбо, илһам тохти, гав йү қатарлиқ кишиләрниң хитай қанунлириға хилаплиқ қилғанлиқи үчүн сотланғанлиқини тәкитлигән болсиму, униң сөзи көпчилик вәкилләрниң қаттиқ қаршилиқиға учриди, болупму мустәқил хитай қәләмкәшлири җәмийитиниң әзалиридин бай лиң, ляв тйәнчи қатарлиқлар коммунистик хитай һакимийитиниң хәлқара җәмийәт тәрипидин әң мөтидил көз қараштики алим дәп қариливатқан илһам тохтини муддәтсиз қамақ җазасиға һөкүм қилишиниң қанунсизлиқ икәнликини, әмәлийәттә хитай һакимийитиниң уйғур хәлқини вә охшимиған көз қараштикиләрни қорқутуш үчүн илһам тохтини инсан тәсәввуридин һалқип кәткән қәбиһ васитиләр билән җазалиғанлиқини оттуриға қоюшти.

Йиғин арилиқидики дәм елишта ихтиярий мухбиримизниң зияритини қобул қилған бай лиң әпәнди мундақ деди:
-Мустәқил хитай қәләмкәшләр җәмийити коммунистик хитай һакимийитиниң бу қилмишини қаттиқ әйибләйду. Хитай һөкүмитиниң илһам тохтиға бәргән җазаси нобел мукапатиға еришкән лю шавбониңкидин нәччә һәссә ешип кәтти. Бу җазадин кейин илһам тохти һәқиқий түрдә уйғур хәлқиниң миллий символиға айланди. Мустәқил хитай қәләмкәшләр җәмийити илһам тохтини җәмийитимизниң пәхри әзаси дәп тонушни қарар қилди.

Ляв тйәнчи ханим хитай һакимийитиниң маһийити һәққидә тохтилип мундақ деди:
‏-Мән хитай коммунистик һакимийити инсанийәтниң ортақ дүшмини дәп қараймән. Чүнки бүгүнки хитай, дунядики инсан һәқлири әң қаттиқ дәпсәндә қилиниватқан дөләт болуп қалди. Йеқинқи он йил ичидә ялғуз хитай миллитидин болған язғучи, мухбир вә башқа охшимиған көз қараштикиләрдин 185 киши һәр хил баһанә, сәвәбләр билән түрмиләргә ташланди. Әгәр уйғур һәмдә башқа милләтләрдин түрмиләргә ташлинип қийниливатқанларни һесаблайдиған болсақ, буниңдин нәччә һәссә ешип кетиду.

Ляв тйәнчи ханим илһам тохти һәққидә тохтилип мундақ деди:
-ялғуз уйғур хәлқила әмәс, пүтүн дуня илһам тохтиниң интайин мөтидил көз қараштики бир алим икәнликини билиду. Униң уйғур или һәққидики пикирлири тамамән илми нәзирийәләр асасида оттуриға қоюлған. У әзәлдин хитай дөлитини парчилаш нийитидә болған әмәс. Гәрчә, у бир уйғур пәрзәнти болуш сүпити билән униң бундақ һоқуқи бар болсиму. Илһам тохти хитайниң нөвәттики вәзийитини яхши чүшәнгән бир зиялий болғачқа, барлиқ зеһнини уйғур-хитай милләтлириниң мунасивитини яхшилаш үчүн сәрп қилған иди. Әпсуски униң бу тиришчанлиқлири хитай һакимийити тәрипидин бурмилинип, ақивәттә коммунистик хитай һакимийитиниң сиясий қара нийәтлириниң қурбанлиқи қиливетилди.

Хәлқара қәләмкәшләр бирләшмисиниң қарари билән қурултайниң ечилиш мурасимидин таки йепилиш мурасимиғичә қәләмкәшләр бирләшмиси тәрипидин тәйярланған илһам тохтиниң сизма рәсими қоюлған бир орундуқ баштин -ахири йиғин сәһнисидә турди. Йиғиндин кейин көплигән қатнашқучилар илһам тохтиниң рәсими сизилған тахтиға имза қоюп, өзлириниң униңға болған болған һөрмитини ипадиләшти.

Қурултайниң йепилиш мурасимидин кейин, бишкәктики уйғур “ирпан” җәмийитиниң уюштуруши билән қурултай вәкиллиригә кәчлик зияпәт берилди вә уйғур сәнәт номурлири тәқдим етилди.