Kelpin xelqining namayishigha seweb bolghan bir qisim ehwallar ashkarilandi

Kelpin déhqanlirining buningdin üch ay burunqi namayishi gerche 17 yashliq Uyghur oqughuchi abdulbasitning naheq ölümi sewebidin kélip chiqqan bolsimu, emma namayish jeryanidiki bir qisim konkrét amillar ashkara bolmighan idi.

Merhum abdulbasitning anisi aminem aridin 3 ay ötken bügünki künde radi'omiz ziyaritini qobul qilip eyni waqittiki namayishqa biwasite seweb bolghan bir qisim ehwallarni ashkara qildi.

Uning bildürüshiche, 13-aprél seher sa'et 5:00 etrapida kelpin nahiyelik saqchi idarisi merhum abdulbasitning jesitini a'ilisige élip kelgen we a'ilisidikilerge jama'etni chaqirmayla derhal depne qiliwétishni buyrughan. Bu jeryandiki ishlargha merhumning anisi aminemni arilashturmighan, belki saqchi idarisi ularning hökümetke yéqin bir tughqini arqiliq méyitni jimjit depne qiliwétishni orunlashturghan.

Buningdin ghezeplen'gen yurt-jama'et kelpin nahiyelik hökümet we saqchi idarisining bu kütülmigen paji'ege chüshendürüsh bérishni telep qilghan. Emma yerlik da'iriler chüshenche bérishning ornigha merhumning a'ilisi we uruq-tughqanlirigha bésim ishletken.

Buning bilen merhumning uruq-tughqanliri we yurt-jama'iti shu küni seherde méyitni kötürüp yürchi yézisidin kelpin nahiyelik hökümet binasigha qarap mangghan. Halbuki, yérim yolda saqchilar etrapni qamal qilip, namayishchilarni tosuwalghan.

Merhumning uruq-tughqan we bir yurtluqliri otturigha chiqip nahiyelik hökümetning bu ishqa razi qilarliq jawab bérishini, oq chiqarghan saqchilarning qanun boyiche jazagha tartilishini telep qilghan. Bu waqitta aqsu wilayitidin kelgen rehbiriy kadirlarmu neq meydan'gha yétip kelgen. Aqsu waliysi merdan muqiyt otturigha chiqip, jama'ettin özige 3 kün möhlet bérishini, bu weqeni éniqlap 3 kün ichide choqum xelqqe jawab béridighanliqini éytqan hemde namayishchi ammining tarqilip öylirige qaytishini ötün'gen.

Buning bilen namayishchi ammining ghezipi bir'az bésilip, qandaq qilishni meslihetleshken. Nurghun kishiler egerde hökümetning bu ishni ochuq-ashkara hem qanun boyiche bir terep qilish oyi bolsa xelqqe chirayliqche wede bérishini, shundila dawamliq namayish qilishtin waz kéchidighanliqini éytqan.

Halbuki, mushundaq bir peytte, kelpin nahiyelik saqchi idarisining siyasiy komissari mijit bilen saqchi idarisining mu'awin bashliqi mehmut ikkiylen tuyuqsizla otturigha chiqip namayishchi ammigha qopalliq qilghan. Ular yangratquluq kanay bilen xelqqe warqirap: “Abdulbasit dégen bu bala saqchilarning agahlandurushigha pisent qilmay arqa-arqidin 4 yerdiki qizil chiraghdin bösüp ötken. Saqchilar asman'gha oq chiqirip motsiklitni toxtitishni buyruq qilghanda u keynige burulup saqchilarning qoraligha ésilghan. Shunga saqchilar uni étiwetken. Pütün gunah abdulbasitning özide, buningda saqchilarning héchqandaq xataliqi hem bu ishqa nisbeten mes'uliyiti yoq. Kimde-kim saqchilargha qarshi tursa oxshashla étilidu” dégen.

Bu yolsizliqni körgen jama'etning ghezipi qaytidin qozghalghan. Merhum abdulbasitning anisi aminem kelpin nahiyisining hakimi höriyetning putigha ésilip, bu ishni qanun boyiche bir terep qilip bérishini ötün'gen bolsimu, lékin hakim otturigha chiqip héchqandaq ipade bildürmigen. Ghezeplen'gen jama'et saqchi idarisining bashliqidin bu sözige ispat körsitishini, abdulbasitning öltürülüsh jeryanining widiyo kaméragha chüshken körünüshlirini xelqqe körsitishini telep qilghan. Wehalenki, saqchi terep buni ret qilghan.

Aminemning bildürüshiche, egerde kelpin nahiyelik da'iriler neq meydanda xelqqe qana'etlinerlik jawab bergen bolsa, bu namayishmu shu waqitning özidila toxtap jama'etning tarqilip kétish mumkinchiliki bar iken. Halbuki, kelpin nahiyelik saqchi idarisining ikki neper bashliqining tuyuqsizla otturigha chiqip yolsizliq qilishi hetta merdan waliyning weqeni qanun boyiche bir terep qilish teklipinimu ret qilishi xelqning ghezep-nepritini qaytidin qozghighan. Buning bilen namayish keypiyati téximu ewjige chiqqan. Buni kütüp turghandekla terep-tereptin kelgen saqchilar namayishchilarni basturup, nurghun kishilerni tutqun qilghan.

Undaqta, kelpin nahiyelik saqchi idarisining ikki neper Uyghur bashliqining arqisida kimler bar? ular néme üchün aqsu waliysi merdanning mesilini kélishtürüsh yoli bilen hel qilish teklipigimu perwa qilmaydu? ular néme üchün namayishchi ammining ghezipini bésishning ornigha eksiche otqa may chachidu? kelpin nahiyisining hakimi höriyet néme üchün otturigha chiqip gep qilmaydu?

Barghanséri ashkara boluwatqan bir qisim yip uchliri mezkur weqedin kéyin kelpinde dawamlishiwatqan keng kölemlik tutqun we basturushlarda melum bir körünmes qolning perde arqisida siyasiy oyun oynawatqanliqidin bésharet bermekte.